1. GİRİŞ

Sermaye piyasaları, ekonomi sistemi içerisinde ortaklıklar ve tasarruf sahipleri ile kurumsal yatırımcıların birbirleriyle ilişki içerisinde olmalarında aracı rolü üstlenir. Bu sebeple sermaye piyasaları, parasal kaynakların; tasarruf sahipleri ile kurumsal yatırımcılardan toplanarak finansman ihtiyacı olan ortaklıklara aktarılması hususunda önemli bir görev üstlenmektedir1.

Sermaye piyasalarında halkın elindeki tasarrufların modern yöntemlerle sisteme dahil edilmesi ve bu kapsamda ticari ortaklıkların finansal ihtiyaçlarının kolaylıkla karşılanarak "sermayenin tabana yayılması" amacının gerçekleştirilmesi, sermaye piyasası araçlarının halka arzı ile gerçekleştirilir. Halka arz yöntemi ile, şirketlerin sermaye ihtiyacının dış borçlanmaya gitmeksizin karşılanması, "yastık altı" birikimlerin değerlendirilmesi ve sermaye piyasalarının derinleşmesi sağlanmaktadır.

Günümüzde de birçok şirket, sermaye kazanımı, şirketin finansmanı ve büyüme getirilerini planlayabilmek adına halka arz yöntemine sıklıkla başvurmakta ve tüm bu amaçların karşılanması için yeni eğilimin halka arz olduğu gözlenmektedir. İşbu çalışmada da (i) halka arzın getirileri, (ii) 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nda ("Sermaye Piyasası Kanunu") halka arzın ele alınış şekli; ve (iii) halka arz aşamasında atılması gerekli hukuki adımlar ele alınmıştır.

Sermaye piyasalarına güven duyulması ve yatırımcıların gerekli bilgileri edinerek korunması amacıyla tüm dünya hukuk sistemlerinde olduğu gibi Türk Hukuku'nda da birtakım düzenlemeler mevcuttur. Bu anlamda, halka arz esas olarak bir satış işlemi olup, Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine tabiidir.

Halka arz yöntemi ise, bir ortaklığın kaynak ihtiyacını karşılamada başvurduğu alternatif bir finansman yöntemi olup Sermaye Piyasası Kanunu'nun 3. maddesinin (f) bendinde düzenlenmiştir. Buna göre, halka arz; "Sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan yapılan genel bir çağrıyı ve bu çağrı devamında gerçekleştirilen satışı" ifade etmektedir.

3. HALKA ARZIN GETİRİLERİ

Genel olarak şirketler açısından halka arz edilmenin getirileri ise şu şekilde listelenebilir:

a. Finansman kaynağı sağlanması ve likidite imkanı: Halka arz yolu ile şirketler diğer alternatif finansman yöntemlerine göre daha düşük maliyetle geri ödemesi olmayan bir kaynağı kullanmaktadırlar. Ayrıca, halka arz sonrasında halka arz edilen payların, piyasa arz ve talebine göre oluşan fiyatlardan alım ve satımına imkan sunularak mevcut ortaklara önemli bir likidite imkanı sağlamaktadır. Bu sayede şirket ortakları Borsa İstanbul A.Ş.'de ("Borsa İstanbul") işlem gören payları kredi işlemlerinde teminat olarak da kullanabilmekte, atıl duran bu varlığı finansman yaratma aracına dönüştürebilmektedirler2.

b. Tanınırlık3: Payları Borsa İstanbul'da işlem gören şirketler hakkındaki çeşitli bilgiler, kamunun aydınlatılma ilkesi ve sermaye piyasası mevzuatı başta olmak üzere, veri yayın kuruluşları vasıtasıyla yurt içi ve yurt dışı yatırımcılara ulaştırılmaktadır. Bu durum güncel halka arzlarda da görüldüğü üzere şirketlerin ve şirket ürünlerinin hem yurt içinde hem de yurt dışında tanınmalarına yardımcı olmaktadır. Bu kapsamda yurtiçi ve yurtdışında yerleşik aynı sektörde faaliyet gösteren şirketlerle işbirliğine gidebilme, yatırım sağlama, ortak girişim oluşturma ve benzeri konularda çalışmalar yapılabilmesi imkanı oluşmaktadır.

c. Kurumsallaşma: Halka açılan ve payları Borsa İstanbul'da işlem gören şirketler, sermaye piyasası mevzuatı, uluslararası piyasalarla etkileşim, yabancı yatırımlar ve bilinçlenen yatırımcı etkileriyle birlikte kurumsal yönetim süreçlerini hızlandırmakta ve profesyonel yönetim tekniklerine daha kısa sürede

d. İkincil Halka Arz: Şirketler halka arzdan sonra da, payları işlem görmekte iken yatırım ve benzeri ihtiyaçları nedeniyle ortaya çıkan kaynak gereksinimlerini, mevcut ortaklarının rüçhan haklarını kısıtlamak suretiyle gerçekleştirebilecekleri "İkincil Halka Arz"lar ile karşılayarak yeniden finansman imkanı yaratabilirler.

e. Küreselleşme: Şirketlerin paylarının Borsa İstanbul'da işlem görmeye başlaması ile birlikte, şirketler yabancı ülkelerde de kolayca sermaye piyasası aracı ihraç edebilir ve o ülkede sermaye piyasası araçlarını kote ettirerek işlem görmesini sağlayabilirler4.

f. Nitelikli iş gücü: Borsa İstanbul'da işlem gören firmalarda nitelikli iş gücü temini, halka kapalı firmalara oranla daha hızlı ve kolay bir şekilde gerçekleşir.

g. Ortaklıktan ayrılma mekanizması: Halka arzın bu işlevini kullanmak isteyen söz konusu şirketler, ortaklar arasında yapılan pay sahipleri sözleşmelerinde belirli şartların gerçekleşmesi ya da herhangi bir nedenle ortaklığın sona erdirilmek istenmesi halinde, belirli zaman dilimleri içerisinde paylarını halka arz ederek ortaklıktan ayrılma ya da ortaklık oranını azaltma imkânını düzenlemektedirler. Böylelikle halka arz, bir ortaklıktan ayrılma mekanizması olarak kullanılabilmektedir. Ayrıca halka arzı takiben payların borsada işlem görmesi üzerine, şirkette mutlu olmayan pay sahiplerinin paylarını satabileceği bir pazar oluşmaktadır. Bu da pay sahiplerinin ihtilafsız şekilde şirketten ayrılmasını sağlamaktadır.

4. HUKUKİ SÜREÇ

Halka açık olmayan ortaklıklarda, ortakların paylarının halka arzına ilişkin şartlar (uygulamada bu durum birincil halka arz olarak anılmaktadır), Sermaye Piyasası Kurulu ("SPK") tarafından yayımlanan VII-128.1 sayılı Pay Tebliği ("Pay Tebliği") ile düzenlenmektedir. Halka arz süreçlerinde yapılması gerekenler ve izlenmesi gereken prosedür gerçekleştirilecek halka arz türüne göre değişkenlik arz etmektedir. Halka arz türlerine göre yapılması gereken işlemler ve hazırlanması gereken belgeler Pay Tebliği'nin ilgili maddelerinde ve eklerinde listelenmek suretiyle açıklanmaktadır. Halka arza başvuru kapsamındaki işlemler ise genel olarak aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

a. Aracı Kuruluş ile anlaşma yapılması: Halka arzın gerçekleştirilmesi için şirketin öncelikle bir aracı kuruluş ile anlaşması gerekmektedir. Söz konusu aracı kuruluşlar SPK tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlardır. Aracı kuruluşlar halka arz sürecinde mevzuat tarafından yüklenen görevleri yürütmeyi üstlenirler. Bunun dışında, aracı kurumun halka arz edilecek payları kısmen veya tamamen alma taahhüdünün de bulunması mümkündür.

b. Bağımsız Denetim yapılması: Halka açılmak isteyen bir şirketin mali tablolarının eksiksiz olması ve kurallara uygun şekilde denetlenmesi gerekmektedir. Şirket söz konusu finansal tabloları sermaye piyasası mevzuatına uygun şekilde hazırlamalı ve yetkili bağımsız denetim şirketleri tarafından denetime tabi tutmalıdır5.

c. Esas sözleşme değişikliği yapılması ve genel kurulun toplanması: Bu süreç dahilinde, halka kapalı olan şirketlerin esas sözleşmeleri, sermaye piyasası ve sair mevzuat kapsamında yeniden ele alınır. Bu kapsamda yeniden düzenlenen esas sözleşmenin sermaye piyasası ve sair mevzuatına uyum sağlayabilmesi için öncelikle esas sözleşme tadil tasarısı SPK'nın onayına sunulur.

Söz konusu esas sözleşme tadili, şirketin halka açıldıktan sonra yol haritasını oluşturacağından, oldukça önem arz edecektir. Kar payı dağıtımından, imtiyazlı pay oluşumuna kadar finansal ve yönetimsel anlamda birçok hususun temelleri esas sözleşme tadili başvurusu aşamasında atılmaktadır.

d. İzahnamenin onaylanması: Esas sözleşme tadiline dair SPK onayının alınması ile paralel olarak, halka arza yönelik olarak hazırlanan izahname süreci başlar. SPK mevzuatı uyarınca hazırlanan izahnamenin onaylanması için SPK'ya başvurulur. Bu aşamada aynı zamanda payların pazarda işlem görmesi için ise ilgili mevzuatta talep edilen bağımsız hukukçu raporu dahil Borsa İstanbul'a da gerekli dokümanlar ile birlikte başvurular gerçekleştirilir.

Tüm bu işlemlerin gerçekleşmesinin akabinde, şirketin payları SPK düzenlemeleri çerçevesinde halka arz edilir.

5. SONUÇ6

Halka arz günümüz ekonomik koşullarında şirketler için oldukça önemli bir finansman aracı haline gelmiştir. Halka arz ile birlikte şirketlerin yapılanma süreçlerinde oluşan kurumsallaşma ve sistematik şirketlerin hem kendi faaliyet alanlarındaki iş ve işlemlerinin profesyonelleşmesini hem de şirketin tanınırlığını artırmaktadır. Bununla beraber, payların halka arzında belirli süreçlerin izlenmesi gerekmektedir. Halka arza ilişkin hazırlık sürecinde yapılması gerekenler ve izlenmesi gereken prosedürlerin yanı sıra yapılan aracılık sözleşmeleri gibi sözleşmeler dahil olmak üzere sermaye piyasası hukukuna hakim olunması, bu dönemde yapılacak hataların giderilmesi güç olduğundan oldukça önemlidir. Söz konusu süreçte, Sermaye Piyasası Kurulu gibi düzenleyici kurum ve kuruluşların sıkı takipleri, şirketlerin bu aşamada hukuki destek almalarını gerekli kılacak diğer kalemlerden birini oluşturmaktadır. Söz konusu süreçlerde hazırlanan ve kurumlara sunulan belge ve bilgiler kapsamında şirket yetkililerinin hukuki ve cezai sorumlulukları mevcuttur. Halka arzın planlanan takvim içerisinde, kurallara uygun şekilde gerçekleştirilmesi payların satış fiyatı ve marka değeri için önem arz etmektedir.

1. MUTLU UŞAKLI, Senem, "Halka Arz Kavramı ve Halka Arzlarda Kullanılan Satış Yöntemleri", Haziran 2010

2. Halka Arzın Faydaları ve Halka Arza Karar Verme, https://www.borsaistanbul.com/tr/sayfa/151/halka-arzin-faydalari-ve-halka-arza-karar-verme Erişim Tarihi: 21.11.2023

3. Sermaye Piyasası Kurulu, Halka Arz, 2022

4. Kocaeli Oda Vizyon Dergisi, Sadece Finansman Sağlamanın Değil, Küreselleşmenin De Ön Koşulu: Halka Açılma, 15 Kasım 2017, Altındağ, Ankara.

5. Halka Arzın Faydaları ve Halka Arza Karar Verme, Borsa İstanbul, Web Sitesi: https://www.borsaistanbul.com/tr/sayfa/151/halka-arzin-faydalari-ve-halka-arza-karar-verme

6 Bu çalışma yatırımcıları (tasarruf sahiplerini) bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.