Küresel düzeyde var olan iklim değişikliğini önleme ve sera gazı emisyonlarını azaltma hedeflerinin bir yansıması olarak ülkemizde elektrikli araç kullanımının yaygınlaştırılmasına yönelik elektrikli araç şarj hizmeti mevzuat altyapısının oluşturulması amacıyla 21.12.2021 tarihli 7346 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nda değişiklikler yapılmıştır.
Ülkemizde önümüzdeki yıllarda elektrikli araç ve şarj istasyonu sayısının hızla artması beklenmektedir. Yapılan düzenleme ile elektrikli araç şarj altyapısı ile serbest bir piyasanın tesis edilmesi, piyasa faaliyetlerinin yürütülmesinde düzenleme ve denetim usul ve esasları, piyasa işleyişinin temel ilkeleri, piyasadaki aktörler, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun ("Kurum") görev, yetki ve sorumluluklarının belirlenmesi ile elektrikli araç kullanıcılarının haklarının güvence altına alınması amaçlanmıştır.
Yeni Tanımlar
Yapılan değişiklik ile ilk olarak 6446 sayılı Kanun'un "Tanımlar ve kısaltmalar" başlıklı 3. maddesine "birlikte çalışabilirlik", elektrikli araç", "sadakat sözleşmesi", "sertifika", "şarj ağı", "şarj ağı işletmecisi", "şarj hizmeti", "şarj istasyonu", "şarj istasyonu işletmecisi" ve "serbest erişim platformu" gibi bazı tanımlar eklenerek, "şarj hizmeti" başlığı ile getirilen düzenlemelerde yer alan kavramlara açıklık getirilmiştir.
Bu çerçevede; "Birlikte çalışabilirlik", şarj ağına bağlı veya bağımsız olarak çalışan şarj istasyonlarının, elektrik iletim veya dağıtım şebekeleri ile bunları destekleyen yazılım sistemlerinin etkileşimli, uyumlu ve etkili bir şekilde birlikte çalışmasını ifade etmektedir. "Elektrikli araç", "hareket etmesinde tek başına veya destekleyici olarak elektrikli motor kullanılan ve elektrik enerjisiyle haricen şarj edilebilen motorlu karayolu taşıtı olarak tanımlanmıştır. Elektrikli araçların akü, pil, kondansatör ve benzeri enerji depolayan ekipmanlarını doldurmak üzere ticari amaçla ve bedeli mukabilinde gerçekleştirilen kablolu veya kablosuz enerji aktarımı işlemi ise hukuki anlamda "Şarj hizmeti" olarak adlandırılmıştır. Bu çerçevede, elektrik şarj istasyonlarında elektrikli araçlara elektrik satışının gerçekleşmeyeceği, ancak söz konusu araçlara şarj olmaları için şarj hizmeti sağlanacağı ifade edilebilir.
Elektrikli araçlara birden çok şarj istasyonunda şarj hizmeti sağlamak için oluşturulan ve şarj ağı işletmecisi tarafından yönetilen sistem, "Şarj Ağı" olarak, elektrikli araç kullanıcılarına, şarj ağına erişim açarak şarj hizmeti sağlayan ve şarj ağının işletmesini gerçekleştiren lisans sahibi tüzel kişi ise "Şarj Ağı İşletmecisi" olarak tanımlanmıştır. Ek olarak şarj ağı işletmecisinden almış olduğu sertifika kapsamında şarj istasyonlarını yerinde işleten ve üçüncü taraflara bu şarj istasyonlarında şarj hizmeti sağlayan gerçek veya tüzel kişi, "Şarj İstasyonu İşletmecisi" ve bir şarj ağı bünyesinde bir veya birden çok şarj istasyonunun, şarj ağı işletmecisi nam ve hesabına kurulması veya işletilmesi amacıyla Kurumun belirlediği usul ve esaslar çerçevesinde şarj ağı işletmecisi tarafından gerçek veya tüzel kişiye verilen yetki belgesi ise "Sertifika" olarak tanımlanmıştır.
Şarj Hizmeti Tedarik Zinciri
6446 sayılı Kanun'a eklenen Ek 5. madde çerçevesinde; şarj hizmeti, lisansa tabi bir faaliyet olacak ve Kurum tarafından ticari amaçlı olmamak üzere belirlenen istisnalar dışında, şarj ağı işletmeci lisansı kapsamında 6446 sayılı Kanun ve bu Kanuna göre çıkarılan yönetmelikler uyarınca yürütülecektir. Elektrikli araçlara birden fazla şarj istasyonunda şarj hizmeti sağlamak üzere oluşturulacak olan "Şarj Ağı", şarj ağı işletmecisi tarafından işletilecek ve şarj hizmeti de şarj istasyonlarında gerçek ve tüzel kişiler tarafından verilecektir. Şarj istasyonları, lisansa tabi olmayacak olup, her bir şarj istasyonu ise bir şarj ağına bağlı olacaktır. Bu çerçevede şarj ağı işletme lisansı sahipleri, gerçek veya tüzel kişilere sertifika vererek kendi ağına bağlı şarj istasyonlarının bu kişilerce işletilmesini sağlayabilecektir. Bu çerçevede, şarj hizmeti tedarik zinciri, Kurum'dan alınacak lisansa istinaden faaliyet gösterecek "Şarj Ağı İşletmecisi", şarj ağı işletmecisinden aldığı "Sertifika" kapsamında faaliyet gösterecek "Şarj İstasyonu İşletmecisi"nden oluşmaktadır.
Bununla birlikte şarj ağı işletmecisi, şarj hizmetinin sağlanmasında asli sorumluluğa sahip olup, şarj istasyonu işletmecisine sertifika ile şarj hizmeti sunma yetkisinin tanınması, şarj ağı işletmecisinin 6446 sayılı Kanun, ilgili mevzuat ile diğer mevzuattan kaynaklanan yükümlülük ve sorumluluklarını ortadan kaldırmayacaktır. Dolayısıyla şarj ağı işletmecisi, şarj istasyonu işletmecisi ile birlikte şarj hizmeti faaliyetlerinden müteselsil olarak sorumlu olacaktır.
Öte yandan Kurum, şarj ağı işletmeci lisansı için, lisans verme şartları, lisans süresi, tadili, bedeli, lisansta yer alacak hususlar, lisans ile kazanılan hak ve üstlenilen yükümlülükler, lisans kapsamındaki faaliyetlerin kısıtlanması, lisansın verilmesine ve lisans faaliyetinin yürütülmesine ilişkin olarak sayısal sınırlamalar, şarj istasyonlarının yaygınlığı dikkate alınarak istasyon kurma zorunluluğu da dâhil olmak üzere ticari ve teknik zorunluluklar dâhil özel şartlar belirleyebilecektir. Kurum tarafından şarj istasyonu kurma zorunluluğu getirilen hallerde ise şarj ağı işletmecisi lisans sahibi özel hukuk tüzel kişilerinin lisanslarına konu şarj hizmeti faaliyetlerine ilişkin taşınmaz temini işlemleri yine Kurum tarafından yürütülecektir.
Şarj Ağı İşletmecisinin Hak ve Yükümlülükleri
Şarj ağı işletmecisi yapılan düzenleme çerçevesinde;
- Lisansında belirlenen bölgede veya ülke genelinde oluşturduğu veya oluşturacağı şarj ağına bağlı şarj istasyonu kurma veya işletme,
- Düzenlediği sertifikalar kapsamında şarj istasyonu kurdurma veya işlettirme ile
- Elektrikli araç kullanıcıları ile sadakat sözleşmesi yapma,
hak ve yetkisine sahip olacaktır. Burada özellikle şarj ağı işletmecilerinin elektrikli araç kullanıcıları ile imza edebilecekleri "Sadakat Sözleşmesi"ne vurgu yapmak gerekir. Söz konusu sözleşmeler ile elektrikli araç kullanıcısının şarj hizmetini belli avantajlar dâhilinde edinmesi sağlanabilecektir.
Şar ağı işletmecisi için getirilen yükümlülüklerden bazıları ise;
- 6446 sayılı Kanun, ilgili mevzuat, diğer mevzuat, ilgili standartlar ve Kurum tarafından çıkartılan düzenlemelere uygun davranmak,
- Kurum tarafından belirlenen istisnalar ve mücbir sebep halleri dışında kendi şarj ağına bağlı şarj istasyonlarında sürekli, kesintisiz ve kaliteli şarj hizmeti sağlamak,
- Şarj hizmetini tüm elektrikli araçların erişimine sunmak,
- Şarj hizmeti fiyatını ve elektrikli araçların şarj hizmetine erişim şartlarını, Kurumun yayımlayacağı usul ve esaslara uygun olarak belirlemek, ilan etmek ve uygulamak,
- Şarj istasyonlarına yönelik gerekli yönetim, denetim ve kayıt sistemini kurmak,
olarak sıralanabilir.
Yapılan düzenlemede şarj ağı işletmecisi lisansı sahipleri açısından bir sınırlama getirilerek sadece 6446 sayılı Kanun'un yaptırımlar ile ilgili 16. maddesine tabi olması öngörülmüştür. Şarj ağı işletmecisi lisansı sahipleri, bu çerçevede Kanun'un diğer maddelerinde öngörülen lisanslara ilişkin hak ve yükümlülüklere tabi olmayacaktır. Bu çerçevede Kurum, 6446 sayılı Kanun'un 16. maddesine ve ikincil mevzuata aykırı olarak faaliyette bulunanlara 16. madde kapsamında işlem tesis edecektir.
Şarj Hizmeti Fiyatının Belirlenmesi
6446 sayılı Kanun'a eklenen ek 5. maddenin 3. Fıkrasına göre sağlanacak şarj hizmeti fiyatı Kurum tarafından hazırlanan usul ve esaslar dâhilinde serbestçe belirlenecektir. Bununla birlikte yapılan düzenlemede ayrıca söz konusu fiyatlar belirlenirken nelere dikkat edilmesi gerektiği de ortaya konulmuştur. Buna göre;
- Şarj hizmeti fiyatının, rekabeti bozucu veya kısıtlayıcı ya da şarj hizmeti sağlanmasını bozucu veya aksatıcı olmaması esastır.
- Şarj hizmeti fiyatının belirlenmesinde şarj istasyonu kurulması ve şarj ağı oluşturulmasına esas yatırım ve işletme maliyetleri, elektrik enerjisi alım maliyetleri ve benzeri maliyetler ile vergi, pay, fon gibi yasal yükümlülükler ve makul ölçüde kârlılık dikkate alınacaktır.
- Belirlenen şarj hizmeti fiyatı şarj istasyonlarında ve şarj ağı işletmeci lisans sahibi tarafından dijital mecralarda ilan edilecektir.
Bununla birlikte fiyatların belirlenmesi konusunda Kurum'a gerektiğinde müdahale etme imkânı da verilmiştir. Buna göre, Kurum şarj hizmeti kapsamında düzenlenen faaliyetleri veya rekabeti engelleme, bozma veya kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran veya doğurabilecek nitelikte anlaşma veya eylemlerin şarj hizmetlerini bozucu etkiler oluşturması halinde, her seferinde üç ayı aşmamak üzere, faaliyetlerin her aşamasında, bölgesel veya ulusal düzeyde uygulanmak üzere taban ve/veya tavan fiyat tespitine ve gerekli tedbirlerin alınmasına yetkilidir. Ayrıca Kurum söz konusu etkilerin değerlendirilmesine göre şarj hizmeti kapsamında uygulanan fiyatlara ilişkin asgari ve azami limit uygulaması da yapabilecektir.
Serbet Erişim Platformu Kurulması
Yeni düzenlemede; elektrikli araç sahiplerinin/kullanıcılarının bilgiye erişimini kolaylaştırmak amacıyla bir serbest erişim platformu kurulması da öngörülmüştür. "Serbest erişim platformu", "mevcut tüm şarj istasyonlarının gerçek zamanlı olarak görüntülenebilmesi için oluşturulan, şarj istasyonlarının verilerini canlı olarak sağlayan ve veri değişimi ile diğer işlemlerin standart protokoller ve arayüz ile sağlandığı Kurum tarafından hazırlanan platform" olarak tanımlanmıştır.
Kullanıcılar bu platform aracılığıyla şarj istasyonlarının konumlarını, şarj istasyonlarında bulunan ünitelerin tiplerini, şarj hizmeti fiyatlarını görebileceklerdir. Bu yolla kullanıcılar, şarj istasyonlarının müsait olup olmadıkları konusunda bilgi edinerek önceden şarj ünitesi rezervasyonu yapabileceklerdir.
Sonuç olarak;
Yapılan bu düzenleme ile elektrikli araç şarj hizmetlerine ilişkin mevzuat altyapısı oluşturulmuştur. 6446 sayılı Kanuna şarj hizmeti kapsamında eklenen hükümlere ilişkin Kurum tarafından ilgili hükümlerin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 ay içerisinde ilgili yönetmelik ve düzenlemeler çıkarılacaktır. Söz konusu yönetmelik ve düzenlemelerin yürürlüğe girmesinden itibaren 4 ay içinde hâlihazırda şarj hizmeti faaliyeti gösteren kişiler durumlarını Kanuna uygun hale getireceklerdir. Bu çerçevede, getirilen düzenlemelerin uygulanmasına ilişkin detayların Kurum tarafından çıkarılacak söz konusu ikincil düzenlemeler ile netleşeceğini söyleyebiliriz.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
