Bu yazıda, özellikle son yıllarda adını daha fazla duyurmaya başlayan ve giderek de popülerliğini arttıran bir finansman yöntemi olarak kitle fonlaması soru-cevap şeklinde ele alınacaktır; öncelikle Sermaye Piyasası Kanunu ("Kanun") kapsamında kitle fonlamasının ne olduğu ve niçin yapıldığı, kitle fonlamasının türlerinin neler olduğu ve halka arz yerine neden bu yöntemin tercih edildiği sorularına cevap verilecek olup son bölümde ise kuruluş ve listeye alınma başvurularına kısaca değinilecektir.
1. KİTLE FONLAMASININ YASAL ZEMİNİ NEDİR?
Hukuki düzenlemeler açısından halen gelişmeye devam etmekte olan kitle fonlamasına ilişkin olarak iç hukuk mevzuatında, 2017 yılında Kanun'a eklenen 35/A maddesi ile kitle fonlamasının yasal zemini oluşturulmuş ve Sermaye Piyasası Kurulu ("Kurul") buna ilişkin esasları belirlemeye yetkili kılınmıştır. Devamında Kurul, 2019 yılında çıkarmış olduğu III – 35/A.1 seri numaralı Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği ("Eski Tebliğ") ile paya dayalı kitle fonlamasını, 2021 yılında çıkarmış olduğu III – 35/A.2 seri numaralı Kitle Fonlaması Tebliği ("Tebliğ") ile paya ve borca dayalı kitle fonlamasına yönelik düzenlemeleri hüküm altına almıştır.
2. KİTLE FONLAMASI NEDİR VE NİÇİN TERCİH EDİLİR?
Kitle fonlaması, girişimcilerin veya girişim şirketlerinin, Kurul tarafından listeye alınmış bir kitle fonlama platformu aracılığıyla yatırımcılar tarafından fonlanması anlamına gelmektedir. Bu sayede, finansman arayışında olan girişimciler, projelerini platformlar aracılığıyla tanıtma imkânı bulmakta ve projelerini beğenip yatırım yapmak isteyecek potansiyel yatırımcılara erişebilmektedir.
Yabancı kaynaklarda "crowdfunding" olarak adlandırılan kitle fonlaması, Kurul tarafından çıkartılan Tebliğ ile "projenin ihtiyaç duyduğu fonu sağlamak amacıyla Kurul tarafından belirlenen esaslar dâhilinde Kanun'un yatırımcı tazminine ilişkin hükümlerine tabi olmaksızın platformlar aracılığıyla halktan para toplanması" şeklinde tanımlanmıştır. Geleneksel finansman yöntemlerine alternatif bir yöntem olan kitle fonlaması, yatırımlarına bu yollarla finansman sağlayamamış girişimcilerin platformlar aracılığı ile projelerinin tanıtımını yaparak çeşitli türden kitlelere ulaşabilmesini sağlamaktadır. Bu özelliği ile yatırımcı arama, yatırımcı ile ilişki kurup onları ikna etme süreçlerini daha kolay bir hale getirmektedir. Aynı zamanda projenin sermayesinin sağlanabilmesi için zaman tasarrufu sağlamakta ve coğrafi açıdan uzaklık gibi engelleri ortadan kaldırmaktadır.
3. KİTLE FONLAMASININ TÜRLERİ NELERDİR?
Kitle fonlaması ödül bazlı, bağış bazlı, paya dayalı veya borca dayalı olmak üzere türlere ayrılmıştır. Ancak bu yazı kapsamında, Kurul'un çıkarmış olduğu Tebliğ çerçevesinde kitle fonlaması faaliyetleri inceleme altına alındığı için ödül ve bağış bazlı kitle fonlaması incelenmeyecektir.
Borca Dayalı Kitle Fonlaması: Bu yöntemde girişimciler/proje sahipleri, banka gibi finansal kuruluşlar yerine projeyi fonlamak isteyen kitleden peer to peer (P2P) modeliyle doğrudan borç almaktadırlar. Bu şekilde banka vb. kuruluşlardan kredi alabilmek için yeterli teminatı olmayan girişimciler, bu kuruluşları devreden çıkartarak daha düşük faiz ve maliyetlerle projelerine finansman sağlayabilmektedir. Verdikleri fonun karşılığında ise yatırımcılar, yatırdıkları anaparayı ve belirlenen faizi geri alarak maddi kazanç elde etmektedirler.
Paya Dayalı Kitle Fonlaması: Bu fonlama modeliyle yatırımcılar, tercih ettikleri projeye/girişime yatırım yaparak hisse satın almakta ve projenin ortağı olmaktadırlar. Hisse senedi piyasası ile aynı işleyişe sahip olan bu kitle fonlama türünde, girişimciler hisselerini satarak fon toplamakta, yatırımcılar ise projenin başarılı olup olamamasına göre kar veya zarar etmektedirler.
Borca ve paya dayalı kitle fonlaması modelleri finansal getiri amaçlanan modeller olup bu türlerde risk ve fayda analizinin doğru bir şekilde yapılması önem arz etmektedir.
4. NEDEN HALKA ARZ YERİNE KİTLE FONLAMASI TERCİH EDİLİR?
Kanun'un 16. maddesi hükmüne göre, kitle fonlaması suretiyle halktan para toplayan ortaklıkların payları halka arz olunmuş sayılmamaktadır. Kanun ile getirilen bu istisna sayesinde, halka arz olunmuş şirketlere getirilen yükümlülükler, kitle fonlaması suretiyle pay satan ortaklıklara getirilmemektedir. Kitle fonlamasının amacı dikkate alındığında, henüz kuruluş aşamasında olan ve projesine fon arayan girişim şirketlerine veya ortaklık kurmaksızın fon arayan girişimcilerin, izahname ve ihraç belgesi hazırlama vb. yükümlülüklerden muaf tutulması bu amaca uygun olarak değerlendirilebilecektir. Aynı şekilde, girişimci şirketler halka arz sürecinin getirdiği maliyetlere katlanmadan halka açık şirket statüsü dışında kalarak geniş bir kitleden fon sağlama imkanına sahip olmaktadır. Bu kapsamda, inovatif fikirleri olan henüz yeni kurulmuş girişim şirketleri, pay satışı yapabilmek için halka arz şartlarını sağlamasına gerek kalmadan ve o büyüklükte bir kurumsal yapı kurmadan hisselerini kitlelere satabilme yöntemine erişebilmektedir.
Yatırımcı bakımından, halka arz gereklerini sağlamayan şirketlerin projelerine de yatırım yapma imkânı doğmaktadır. Bu doğrultuda yatırımcı, erken evrede projelere yatırım yapma şansına sahip olmakta ve potansiyeli olduğuna inandığı projenin gerçekleşmesi durumunda kazanç sağlayabilmektedir.
5. PLATFORM KURULUŞ VE LİSTEYE ALINMA BAŞVURULARINDA NELERE DİKKAT EDİLMESİ GEREKİR?
Kitle fonlaması faaliyeti yürütmesi amacıyla Kurul tarafından kuruluşlarına izin verilmiş olan platformların, bu faaliyetlerini yürütebilmek için yine Kurul tarafından listeye alınmaları zorunludur.
Platformların Kurul'dan kuruluş izni alabilmeleri için gerekli hususlar Tebliğ'in 5. ve 6. maddesinde belirtilmiştir. Tebliğ'in 5. maddesinin 1. fıkrasında, platformun sahip olması gereken şartlar yedi bent halinde sayılmış, 6. maddede ise platformun kurucularının, ortaklarının ve yönetim kurulu üyelerinin hangi şartları taşıması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Buna göre, Tebliğ'de bahsedilen şartların sağlanması, platformların kuruluş izni alabilmeleri için zorunluluk arz etmektedir.
Esasında bir faaliyet izni niteliğinde olan listeye alınma hususu ise Tebliğ'in 5. maddesinin 3. fıkrasında düzenlenmiş, yine aynı maddenin 4. fıkrasında da listeye alınabilmek için gerekli belgelere atıf yapılmıştır. Tebliğ'in Ek-1 adlı belgesinde yer alan bu dokümanlar, platformların listeye alınma başvurusunda bulunabilmeleri için gerekmektedir. Bu dokümanlar arasında özellikle platform ile üyeler arasında akdedilecek olan Üyelik Sözleşmesi, girişimci/girişim şirketi ile platform arasında akdedilecek olan Kitle Fonlaması Sözleşmesi ile çıkar çatışmalarından kaçınmaya ya da bu çıkar çatışmalarını açıklamaya ilişkin ilke ve esasların düzenlendiği Çıkar Çatışması Politikası gibi dokümanların titizlikle hazırlanması gerektiği gibi bu belgelerin hazırlanması listeye alınma başvurularının kabul edilebilir olması için zorunludur.
Bunlara ek olarak, kurulacak platformun Kişisel Verilerin Korunması, Mali Suçları Araştırma Kurulu'nun çıkarmış olduğu tebliğlerle uyumun sağlanabilmesi için gerekli olan belgeler de kitle fonlama prosedürünün önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Bu doğrultuda, hukukun birçok disiplinini bir arada bulunduran bu sürecin dikkatli bir şekilde yürütülmesi ve dokümanların her birinin bağlı olduğu alanlarla uyumlu olacak şekilde hazırlanması, platformların listeye alınabilmesi süreçlerini hukuka uyumlu yürütebilmeleri için önem arz etmektedir.
Son yıllarda alternatif bir finansman yöntemi olarak ortaya çıkmış ve Türkiye'de mevzuat gelişimi hala devam etmekte olan kitle fonlaması, henüz başlangıç aşamasında olan fikirlerin ve projelerin desteklenmesi ve hayata geçirilmesi bağlamında girişimci ve girişim şirketlerinin finansal kaynaklara ulaşabilmesine yardımcı olmaktadır. Bu kapsamda kitle fonlama faaliyetinin mevzuata uyumlu şekilde yürütülmesi; şirketlerin ve yatırımcıların bu alana yönelmesi, kitle fonlamasının geniş bir tabakaya ulaşılabilmesi ve hacminin artması açısından önem arz etmektedir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
