I. Giriş

Kripto paradan elde edilen kazançların vergiye tabi olup olmaması ekosisteme dair Türkiye'de en çok sorulan soruların başında gelmektedir. Bu konuda Amerika Birleşik Devletleri ve Avustralya'da vergisel düzenlemeler yapılmış olmakla ülkemizde henüz bir yasal mevzuat oluşturulmamıştır.

Dünyada en çok kripto para kullanan ülkelerden biri olan Türkiye'de günlük işlem hacminin 1 milyar doları aştığı belirtilmektedir. Yakın zamandaki gelişmelerden kripto finansal varlıkların "edinimi, alım, satım ve devir" işlemlerinde vergi düzenleme yapılması planlanmaktadır. Bu yazımızda da kripto paraların hangi vergi türlerine tabi olabileceği incelenecektir.

II. Dünya çapında uygulanan vergilendirme sistemleri

Dünyada kripto paralara farklı vergilendirme sistemleri uygulanmaktadır. Örneğin, ABD'de kripto para sahiplerinden gelir vergisi alınırken, Almanya'da ise 600 Euro'dan düşük değerler için vergi uygulanmamaktadır. Bununla birlikte Malta, Portekiz, Hong Kong ve Singapur'da da ülkemizde olduğu gibi vergi alınmamaktadır. Şu an Güney Kore'de elde edilen kazançtan yüzde 20 vergi alınmasına dair çalışma başlatılmış durumdadır.

III.Ülkemizde Kripto Para Hangi Vergi Türleri Uygulanması Bekleniyor?

Öncelikle belirtmek isteriz ki, ülkemizdeki mevzuatlarda kripto paraların tanımı henüz yapılmamıştır. 2013 yılında Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından sadece kripto paraların elektronik para olmadığı açıklaması yapılmıştı. 2016 yılında Sermaye Piyasası Kurulu da sanal paralar ile ilgili ülkemizde bir tanımın olmadığını belirterek yatırımcıları uyarmıştı.  2020 yılının Eylül ayı sonunda Resmî Gazete'de yayımlanan "Yeni Ekonomi Programı"na (YEP) göre 2021 ila 2023 yılları arasında kripto finansal varlıkların "edinimi, alım, satım ve devir" işlemlerinde vergi düzenleme yapılması planlandığı açıklanmıştı. Son olarak 12 Mart 2021 tarihinde açıklanan “Ekonomik Reform Paketi” ile bunun sonrasında açıklanan “Ekonomi Reformları Eylem Planı”nda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'na dijital paranın ekonomik, teknolojik ve hukuki altyapısını oluşturma görevi verilmiş olup bu çalışmaların 31 Aralık 2021 tarihine kadar tamamlanması beklenmektedir.

a. Gelir Vergisi

Kripto paraların gelir vergisine tabii olup olmadığı husussunda kripto paralardan şahıs olarak ne tür gelirler elde edildiğine bakılmalıdır.  

I. Madencilik sonucu elde edilen kripto paralar

Bitcoin yani kripto para sisteminde para basılmaz, para keşfedilir. Bitcoin ağının güvenliği ve işleyişini sağlayanlara bunun karşılığı olarak keşfedilen Bitcoin'leri ödül olarak vermektedir1. Madenciler, blokzincir üzerindeki transferlerin gerçekleşmesini, kaydedilmesini sağlayan ve bu kayıtların saklanmasından sorumlu olan kişilerdir. Kişi kavramı burada blok zincire bağlı bilgisayarları temsil eder. Madenci denilmesinin sebebi Bitcoin'in sınırlı sayıda bulunması ve bu sebeple altına benzetilmesidir2.Madencilik sonucu elde edilen bu kripto paralar ticari kazanç elde ettiriyorsa vergiye tabii tutulması gerekmektedir.

ii. Şans oyunu sonucu elde edilen kripto paralar

Kripto para şayet bir şans oyununa benzer şekilde elde ediliyorsa bu durumda vergiye tabii olmaması gerekmektedir. Nitekim burada ticari kazançtan söz edilmeyecektir.

iii. Kripto paraların alım-satımı sonucu elde edilen gelir

Burada da kripto paraların ticari kazanç sonucu mu elde edildiğine bakılmalıdır. Ancak burada da kazancın emek yoğun serbest meslek kazancı mı yoksa arızi kazanç mı olduğuna bakılmalıdır. Şöyle ki, alım-satım işlemi süreklilik arz teşkil ediyorsa ve kar amacı güdülüyorsa bu alım-satım işlemi sonucu elde edilen kripto paraların vergilendirilmesi gerekmektedir. Şayet alım-satım sayısı belli değilse yani yılda 2-3 araba satışı gibi bir işlem yapılıyorsa bu durumda vergilendirmenin söz konusu olmaması gerekmektedir.

Alım-satım konusu mal-hizmet ise ve bu hizmet sonucu bir kripto para alınmışsa burada trampa söz konusu olur ve alınan kripto para bedeli saptanarak gelir vergisine bağlanması gerekmektedir. Burada önemli olan husus değerlemedir.

b. Kurumlar Vergisi (KDV)

Kripto paraların alım-satım işlemleri birer yatırım işlemi olduğu için KDV'ye tabii olması gerekmektedir. Buradaki değerleme konusu önem teşkil etmektedir. Şöyle ki; kripto paranın bir menkul kıymet olduğunu düşünenler, Bitcoin gibi kripto paraların finansal varlık olduğunu ileri sürmektedirler. Dolayısıyla, yukarıda izah ettiğimiz üzere kripto paranın alım-satım işlemleri genel olarak gelir vergisinin konusuna girecektir. Alım-satım işlemi sonucu elde edilen gelir değer artış kazancı, kripto para borsalarının elde ettikleri komisyonlar ticari kazançlarını ifade edecektir.

Kripto para menkul kıymet olarak değerlendirildiğinde ise, Gelir İdari Başkanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre KDV'nin konusuna girmemekle beraber, değer artışının 2018 yılı için 12.000 TL'yi aşması durumunda aşan kısım gelir vergisine tabi olacaktır. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 80. maddesinde elektronik para alım-satım işleminden kaynaklanan gelirler ile hangi mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançların “Değer Artışı Kazancı” olarak sınıflanacağını açıklamıştır. Dolayısı ile kripto para bir menkul kıymet olarak değerlendirildiğinde, kripto para borsalarının aracılık ettikleri alım satım işlemlerine istinaden aldıkları komisyonlar aynı emtiada olduğu gibi ticari kazançlarını oluşturmaktadır3.

Bu noktada Avrupa Birliği ve pek çok ülkede kripto paralara ilişkin KDV istinası düzenlenmiştir. Dolayısı ile ülkemizde kripto paraların KDV'ye tabii tutulması halinde rekabet açısından sorun teşkil edecektir. Ülkemizde henüz kripto paralar için bir tanım yapılmadığı için KDV konusunda istisna uygulanıp uygulanmayacağı hususunun belirlenmesi mümkün değildir. Ancak tanımlanması durumunda, 3065 sayılı KDV'nin 17. maddesinin 4. fıkrasının “e” ve “g” bentlerince, yetkili müesseseler tarafından efektif alım satımları KDV'den istisna edilecek ve 6802 sayılı Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi'ne tabi olacaktır4.

IV. Sonuç

Yukarıda izah ettiğimiz üzere kripto paraları için mevzuatımızda bir tanım bulunmadığından vergilendirme konusu da henüz bir netlik kazanmamıştır. Nitekim kripto paralar ile ilgili anonimlik (denetleme sorunları), uygulanacak kuralların teknik ve anlaşılması zor olması, yapılan işlemlerden doğan bir vergi borcu olabileceğine ilişkin bilincin oluşmamış olması gibi bir takım potansiyel sorunlar bulunmaktadır. Dolayısı ile kripto paraların vergilendirilmesi ile ilgili düzenlemeler yapılmadan önce kripto paralar kullanılarak yapılmakta olan mevcut işlemlerin etraflıca araştırılması, yapılacak düzenlemelerin niteliğinin dikkatli seçilmesi, mükellef ve sorumlulara yeterli bilginin verilmesi, etkili bir denetim sisteminin kurulması gerekmektedir.

Footnotes

1 (Konukseven ve Özen, 2018, 79)

2 (Güven ve Şahingöz, 2018, 64).

3 (www.vergidegundem.com)

4 (Yalçın, 2019, 112)

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.