Ceza Muhakemesi Kanunu'nun ("CMK") "Sanığın Duruşmada Hazır Bulunmaması" başlığını taşıyan 193. maddesine göre sanığın duruşmalarda hazır edilmesi ve hazır bulunmayan sanık hakkında duruşma yapılamaması esastır. Ancak aynı maddenin 2. fıkrasında "Sanık hakkında, toplanan delillere göre mahkûmiyet dışında bir karar verilmesi gerektiği kanısına varılırsa, sorgusu yapılmamış olsa da dava yokluğunda bitirilebilir." denilmekle bu kurala istisna getirilmektedir.
Anayasa Mahkemesi ("AYM"), 31973 sayılı ve 04.10.2022 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 2021/118 E. ve 2022/98 K. sayılı kararı ile adil yargılanma hakkını ihlal ettiğinden bahisle ilgili istisnanın iptaline karar vermiştir.
AYM'nin İptal Kararı
AYM, sanık hakkında mahkûmiyet kararı verilmeyeceğinin anlaşılması durumunda sanığın hazır edilmesine gerek olmaksızın yargılamanın bir an önce bitirilmesini prensipte usul ekonomisine uygun bulmuş ve düzenlemenin meşru bir amacı olduğunu tespit etmiştir. Bununla birlikte mahkûmiyet dışındaki kararlar beraat ile sınırlı olmadığından kapsamı geniş olan söz konusu istisnanın savunma hakkı ile silahların eşitliği ilkesiyle bağdaşmadığı sonucuna varmıştır.
İptal Kararının Gerekçesi
AYM, CMK m. 223'e göre göre sanık hakkında mahkûmiyet dışında verilebilecek kararların "beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, güvenlik tedbirlerine hükmedilmesi, davanın reddi ve davanın düşmesi" olduğuna ve bunların bir kısmının verilebilmesi için mahkeme tarafından sanığın suçluluğuyla ilgili bir tespit yapılması gerekliliğine dikkat çekmiştir.
Örneğin ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilirken sanığın suç işlediği sabit görülmekte; ancak kusuru ortadan kaldıran nedenlerden birinin varlığı nedeniyle mahkûmiyet hükmü kurulmamaktadır. Aynı şekilde, bir güvenlik tedbirine hükmolunabilmesi için de sanığın suç işlediğinin sabit görülmesi gerekmektedir. AYM her iki durumda da sanığın masumiyetinin ortadan kalktığının ve hukuki sorumluluğun devam etmesi nedeniyle dezavantajlı duruma düştüğünün altını çizmiştir.
AYM, sanık üzerinde bu tür sonuçları olan kararların, sanığın sorgusu yapılmaksızın verilebiliyor olmasını adil yargılanma hakkını orantısız ve ölçüsüz biçimde sınırladığından hareketle ilgili hükmün iptaline karar vermiştir.
Yürürlük
AYM, kararın Resmi Gazete'de yayımlandıktan 6 ay sonra yürürlüğe gireceğine karar vermiştir. Bu nedenle 04.06.2023 itibarıyla yapılacak yargılamalarda, mahkûmiyet dışında bir karar verilmesi gerektiği kanısına varılsa dahi sanığın sorgusu yapılmadan davanın sanığınn yokluğunda bitirilmesi mümkün olmayacaktır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
