Anayasa Mahkemesi 16/12/2021 tarihli 2021/59 E. 2021/90 K. sayili karariyla 5253 sayili Dernekler Kanunu'nun 26. maddesinin ikinci cümlesinde yer alan "...isletilmesi ve kapatilmasina..." ibaresinin Anayasa'ya aykiri olduguna ve iptaline; iptal hükmünün, kararin Resmî Gazete'de yayimlanmasindan baslayarak dokuz ay sonra yürürlüge girmesine karar vermistir.

Söyle ki; 04.01.2004 tarihli 5253 sayili Dernekler Kanunu'nun "Derneklerin Izinle Kurabilecegi Tesisler" baslikli 26. maddesi:

"Derneklerin, tüzüklerinde gösterilen amaçlari gerçeklestirmek üzere, egitim ve ögretim faaliyetleri için yurt, pansiyon; üyeleri için lokal açmalari ve lokallerinde alkollü içki kullanilmasi ile bu tesislerin isletilmesi mülkî idare amirinden izin almalarina baglidir. Bu tesislerin açilmasi, isletilmesi ve kapatilmasina iliskin esas ve usuller yönetmelikte düzenlenir."

seklindedir. Madde hükmü, derneklerin tüzüklerinde gösterilen amaçlari gerçeklestirmek üzere yurt, pansiyon ve lokallerin isletilmesine ve kapatilmasina iliskin esas ve usullerin yönetmelikle düzenlenecegini öngörmektedir.

Itiraz Konusu kural ise; ilgili maddenin ikinci cümlesinde yer alan "...isletilmesine ve kapatilmasina..." ibaresidir. Anayasa Mahkemesi, bu kurali Anayasa'nin 13. ve 33. maddelerine aykiri oldugu gerekçesiyle iptal etmistir.

Anilan Karar'da;

Anayasa'nin "Dernek kurma hürriyeti" basligini tasiyan 33. maddesi irdelenmis;  bu maddeye göre, herkesin önceden izin almaksizin dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çikma özgürlügüne sahip oldugu, hiç kimsenin bir dernege üye olmaya ve dernekte üye kalmaya zorlanamayacagi, dernek kurma özgürlügünün ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç islenmesinin önlenmesi, genel saglik ve ahlâk ile baskalarinin hürriyetlerinin korunmasi sebepleriyle ve kanunla sinirlandirilabilecegi, dernek kurma özgürlügünün kullanilmasinda uygulanacak sekil, sart ve usullerin kanunda gösterilecegi ifade edilmistir.

Dernek kurma özgürlügü, bireylerin kendi menfaatlerini korumak ve savunmak, ideallerini ve ihtiyaçlarini gerçeklestirmek için kolektif olusumlar meydana getirerek bir araya gelebilme özgürlügü olan örgütlenme özgürlügünün önemli bir parçasi olarak tanimlanmistir.

Yine örgütlenme özgürlügünün bir sekli veya özel bir yönü olan dernek kurma özgürlügünün; kisi açisindan, dernek kurma özgürlügünün yani sira dernege üye olma, dernegin etkinliklerine katilma ve mensuplarinin menfaatlerini korumak üzere faaliyetlerde bulunma gibi haklari da içerdigini ifade edilmistir.

Derneklerin; "tüzüklerinde gösterilen amaçlari gerçeklestirmek üzere yurt, pansiyon ve lokal niteligindeki tesisleri isletmesi" kapsamindaki faaliyetler de dernek kurma özgürlügünün kapsaminda yer alan faaliyetlerden sayilmistir.

Bu baglamda anilan tesislerin isletilmesine ve kapatilmasina iliskin düzenlemeler yapilmasi dernek kurma özgürlügüne sinirlama getirdiginden temel hak ve özgürlüklerin sinirlanmasina iliskin genel ilkeleri düzenleyen Anayasa'nin 13. maddesine uyulmasinin gerektigi; buna göre dernek kurma özgürlügüne sinirlama getiren düzenlemelerin kanunla yapilmasi, anilan özgürlüge sinirlama getirilebilmesinin ilk sartini olusturdugu ifade edilmistir.

Anayasa'nin 13. ve 33. maddeleri uyarinca dernek kurma özgürlügünü sinirlamaya yönelik kanuni bir düzenlemenin seklen var olmasinin yeterli olmadigi, yasal kurallarin keyfilige izin vermeyecek sekilde belirli, ulasilabilir ve öngörülebilir nitelikte olmasi gerektigi vurgulanmistir. Ek olarak, temel haklari sinirlayan kanunun bu niteliklere sahip olmasinin, Anayasa'nin 2. maddesinde güvenceye baglanan "hukuk devleti" ilkesinin de bir geregi oldugu belirtilmistir.

Özetle, derneklerin tüzüklerinde gösterilen amaçlari gerçeklestirmek üzere, yurt, pansiyon ve lokallerin isletilmesine ve kapatilmasina iliskin esas ve usullerin yönetmelikle düzenlenmesi seklindeki bu kuralin; dernek kurma özgürlügüne iliskin bir konuda herhangi bir yasal çerçeve çizmeden ve temel ilkeleri belirlemeden, düzenlemenin Yönetmelige birakilmasini öngörmesi nedeniyle temel hak ve özgürlüklerin kanunla sinirlanmasi gerekliligiyle bagdasmadigi ifade edilmistir.

Açiklanan gerekçelerle kuralin Anayasa'ya aykiri olduguna ve iptaline karar verilmistir.

Anilan Karar'a https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/02/20220222-5.pdf linkinden ulasilabilmektedir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.