Çalışmak, okumak, iş kurmak, diplomatik sığınma, seyahat etmek ve daha pek çok çeşitli amaçla Türkiye'de kalmak isteyen yabancılar için Türk hukukunda 6 farklı oturma izni türü düzenlenmiştir. Türkiye'de 90 günden fazla bir süre için kalmak isteyen yabancının oturma izni sahibi olması aranır. Aynı şekilde, Türk vatandaşı olmayan yabancının vize veya vize muafiyet süresi dolduktan sonra Türkiye'de kalabilmek için de oturma izni almak zorundadır. Özetle her ne sebeple olursa olsun;

  • Türkiye'de 90 günden fazla bir süre kalacak
    veya
  • Vize ya da vize muafiyetinin kendisine tanıdığı süreden daha fazla kalacak yabancının oturma izni alması hukuken zorunludur.

Bu bültende yabancıların Türkiye'de bulunmalarını hukuka uygun hale getiren oturma izni, oturma izni alması zorunlu görülen kişiler ve bu kişilerin yapması gereken başvuru ve işlemler hakkında en çok merak edilen konular üzerinde duracağız.

Anahtar Kelimeler: Oturma izni, ikamet izni, ikamet tezkeresi, Yabancılar Hukuku, göç, ikamet izni uzatma, oturma izni başvurusu, kısa dönem ikamet izni, uzun dönem ikamet izni, aile ikamet izni,

1. Türk Hukukunda Oturma İzni Türleri

Oturma izinleri yabancının Türkiye'de kalma amacına bağlı olarak kişiye özel düzenlenir. Türk hukukunda 6 farklı oturma izni türü düzenlenmiştir. Bunlar;

  • Kısa dönem oturma izni
  • Uzun dönem oturma izni
  • Aile ikamet izni
  • Öğrenci oturma izni
  • İnsani oturma izni
  • İnsan kaçakçılığı kurbanları için oturma izni şeklindedir.

2. Oturma İzni Başvurusu Yapabilmek İçin Gerekli Genel Şartlar

  • Başvuruda bulunulan oturma izni türünün süresine göre, yabancının talep ettiği süreden en az 60 gün daha uzun süreli pasaport ya da pasaport yerine geçen belgeye sahip olması gerekir.
  • Yabancının yeterli ve düzenli bir geliri olduğunu beyan etmesi ve bazı izin türleri için mikatrıyla birlikte bunu beşgelemesi gerekmektedir. Gelir yerine Türkiye'de gelir getiren bir taşınmazının bulunması veya Türkiye'de geçinmesine yetecek kadar banka hesabında para bulunduması hallerinde de şart sağlanmış sayılabilmektedir.

3. Kimler Oturma İzni Almak Zounda Değildir?(Kimler İkamet İzninden Muaftır?)

Yabancılardan 90 güne kadar vizeyle veya vizeden muaf olarak gelenler, vize süresi veya vize muafiyeti süresince oturma izni almalarına gerek olmaksızın Türkiye'de bulunabilirler.

  • Vatansız Kişi Kimlik Belgesi sahibi olan kişilerin de oturma izni alması gerekmez.
  • Türkiye Cumhuriyeti'nin taraf olduğu anlaşmalarla ikamet izninden muaf tutulan yabancılar,
  • doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ile kendileriyle birlikte işlem gören çocuklar,
  • Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi veya Uluslararası koruma statüsü sahibi kimlik belgesi sahibi olanlar da ikamet izninden muaf tutulmuştur.

4. Çalışma İznine Sahip Olan Kişinin Ayrıca Oturma İzni Alması Gerekir mi?

En çok merak edilen konulardan biri de çalışma izninin ikamet izni yerine geçip geçmeyeceğidir. Hemen belirtelim ki, çalışma izni sahibi veya çalışma izni muafiyetinden yararlanan yabancının bir de oturma izni almasına gerek yoktur. Yabancı bu konumuyla, başka bir işlem yapmasına gerek kalmadan oturma iznine de sahip olmuş olacaktır. Ancak buradan oturma iznine sahip yabancının aynı zamanda çalışma iznine de sahip olduğu anlamı çıkarılmamalıdır.

Çalışma izninden muaf tutulan yabancıların oturma izni almalarına da gerek yoktur. Örneğin, anonim şirketlerin Türkiye'de bulunmayan yabancı uyruklu yönetim kurulu üyelerinin çalışma izninden muaf olması, oturma izninden de muaf oldukları anlamına gelir.

Burada dikkat çekilmesi gereken konulardan biri de  uluslararası koruma başvuru sahibi, şartlı mülteci ve geçici koruma statüsünde bulunan yabancılara düzenlenen çalışma izinlerinin ikamet izni yerine geçmeyeceğidir.

5. Oturma İzni Başvurusu Nasıl Yapılır?

Oturma izni başvuruları aslen yurtdışından ve istisnaen de Türkiye'den yapılır. Başvurular e-ikamet sistemi üzerinden on-line olarak başlar ve gerekli evrakın yetkili makama teslimi ile gerçekleştirilir. Türkiye'den yapılacak başvurular İl Göç İdaresi Müdürlükleri'ne; yurtdışından yapılacak başvurular ise Türk dış temsilciliklerine gerekli evrakın teslimiyle yapılır.

Oturma izni başvurularını yabancı bizzat veya vekalet verdiği avukatı aracılığıyla yapabilirler. (Solmaz Hukuk ve Danışmanlık Ofisi olarak, oturma izni almak isteyen yabancı uyruklu müvekkillerimize bu süreçte ihtiyaç duydukları hukuki hizmetleri sağlıyoruz.)

Oturma izni başvurularının ilk adımı on-line olarak e-ikamet sistemi üzerinden gerçekleştirilir. İnternet üzerinden belirlenen randevu gününde gerekli evrakın İl Göç İdaresi Müdürlüğü'ne teslim edilmesi ile tamamlanır.

Başvuru esnasında ikamet izin harcı ve belge bedelinin de ödenmesi gerekir. ödemeler internet üzerinden veya vergi daireleri, Hazine ve Maliye Bakanlığı vezneleri ya da Bakanlıkla anlaşmalı banka veznelerinden belli kodlarla gerçekleştirilir. İl Göç İdaresi Müdürlüğü oturma izni başvurusunu kabul ettiği takdirde oturma iznini belgelemek üzere yabancıya ikamet izin kartı gönderilir.

6. Kısa Dönem İkamet İzni Nedir?

Kısa dönem ikamet izni, belli şartları taşıyan yabancılara en fazla 2 yıl süreli olarak verilen oturma izni türüdür. Uygulamada 1 yıllık verildiği de görülmektedir. Bu sürenin belirlenmesi yetkili makam tarafından yapılır.

Türkiye'de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanlığı tarafından belirlenen kapsam ve tutarlarda yatırım yapan yabancılar için kısa dönem ikamet izni en fazla 5 yıl olacak şekilde de verilebilmektedir. Bu haktan yabancı yatırımcının yabancı eşi, kendisinin veya eşinin ergin olmayan çocuğu da yararlanabilir. Ayrıca Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşlarına da en fazla 5 yıl süreyle kısa dönem ikamet izni verilebilir. Kısa dönem ikmaet izniyle ilgili daha detaylı bilgi için; https://www.solmazlaw.com/kisa-donem-ikamet-izni/

7. Kısa Dönem İkamet İzni İçin Kimler Başvuru Yapabilir?

  • Yabancının kısa dönem ikamet izni alabilmesi için aşağıdaki şartlardan en az birini taşıması gerekir.
  • Bilimsel araştırma amacıyla gelecekler
  • Türkiye'de taşınmaz malı bulunanlar
  • Ticari bağlantı veya iş kuracaklar
  • Hizmet içi eğitim programlarına katılacaklar
  • Türkiye Cumhuriyeti'nin taraf olduğu anlaşmalar ya da öğrenci değişim programları çerçevesinde eğitim veya benzeri amaçlarla gelecekler
  • Turizm amaçlı kalacaklar
  • Kamu sağlığına tehdit olarak nitelendirilen hastalıklardan birini taşımamak kaydıyla tedavi görecekler
  • Adli veya idari makamların talep veya kararına bağlı olarak Türkiye'de kalması gerekenler
  • Aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçenler
  • Türkçe öğrenme kurslarına katılacaklar
  • Kamu kurumları aracılığıyla Türkiye'de eğitim, araştırma, staj ve kurslara katılacaklar
  • Türkiye'de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat edenler
  • Türkiye'de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanınca belirlenecek kapsam ve tutarda yatırım yapacaklar ile bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu
  • Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşları

8. Kısa Dönem İkamet İzni Başvurusu İçin Gerekli Belgeler

  • İkamet izni başvuru formu
  • Pasaport veya yerine geçen belgenin aslı ve bir nüshası
  • 4 adet biyometrik fotoğraf
  • Türkiye'de kalış amacıyla ilgili destekleyici bilgi ve belgeler
  • İstenilmesi halinde, vatandaşı olduğu ya da yasal olarak ikamet ettiği ülkenin yetkili makamları tarafından düzenlenmiş adli sicil kaydını gösteren belge
  • Türkiye'de kalacağı adres bilgileri
  • Kalınacak sürede yeterli ve düzenli gelir veya malvarlığına sahip olunduğuna dair beyan
  • Konutun başvuru sahibine ait olduğunu gösteren resmi belge
  • Temas kurulacak kişi veya şirketlerden alınacak davet mektubu veya benzeri belgeler
  • Geçerli sağlık sigortası

Kısa dönem ikamet izniyle ilgili ayrıntılı bilgi için "KISA DÖNEM İKAMET İZNİ NASIL ALINIR?" konulu bültenimizi inceleyebilirsiniz.

9. Uzun Dönem İkamet İzni Nedir?

Türkiye'de kesintisiz en az 8 yıl ikamet izniyle kalmış olan ya da Bakanlığın belirlediği şartlara uyan yabancılara verilen ikamet izni türüdür. Uzun dönem ikamet izni sahibi yabancı Türkiye'de süre sınırlaması olmaksızın oturma hakkı elde etmiş olur.

Mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statüsü sahipleri ile insani ikamet izni sahiplerine ve geçici koruma sağlananlara, uzun dönem ikamet iznine geçiş hakkı tanınmaz.

Uzun dönem ikamet izinleri eğitim, sağlık ve veya uyruğunda bulunduğu ülkedeki zorunlu kamu hizmeti haricinde bir sebeple, kesintisiz 1 yıldan uzun süre yurtdışında bulunması durumunda iptal edilir.

  • Yabancının kesintisiz en az 8 yıl ikamet izniyel Türkiye'de kalmış olması dışında,
  • Son üç yıl içinde sosyal yardım almamış olması
  • Kendisi veya varsa ailesinin geçimini sağlayacak yeterli ve düzenli gelir kaynağına sahip olması
  • Geçerli sağlık sigortasına sahip olması
  • Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmaması da aranır.

10. Uzun Dönem İkamet İzni Başvurusu Nasıl Yapılır?

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu madde 43'te belirtilen ve bir önceki başlıkta değindiğimiz şartları taşıyan yabancının uzun dönem ikamet izni başvurusu için aşağıdaki belgeleri İl Göç İdaresi Müdürlüğü'ne sunması gerekir;

  • İkamet izni başvuru formu
  • Pasaport veya yerine geçen belgenin aslı ve nüshası
  • Önceki ikamet izni belgesinin fotokopisi
  • 4 adet biyometrik fotoğraf
  • Başvuru sahibinin son üç yıl içerisinde kamu kurum ve kuruluşlarından sosyal yardım almadığını gösteren belge
  • Kalınacak sürede yeterli ve düzenli maddi imkâna sahip olunduğuna dair beyan
  • Adli sicil kaydı
  • Geçerli sağlık sigortası

11. Aile İkamet İzni Nedir?

Destekleyici sıfatıyla

Türk vatandaşlarının,

Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin,

İkamet izinlerinden birine sahip olan yabancılar ile mültecilerin ve ikincil koruma statüsü sahiplerinin;

  • Yabancı eşine,
  • Kendisinin veya eşinin ergin olmayan yabancı çocuğuna,
  • Kendisinin veya eşinin bağımlı yabancı çocuğuna

verilen ikamet izni türüdür. Aile ikamet izni süresi en fazla 3 yıl olacak şekilde verilebilir. Her koşulda aile ikamet izninin süresi destekleyicinin ikamet izni süresinden daha fazla olamaz.

Vatandaşı olduğu ülkenin hukukuna göre birden fazla eş ile evli olan kişinin, eşleinrden sadece birine aile ikamet izni verilir. Ancak, diğer eşlerinden olan çocuklara da aile ikamet izni verilebilir.

Aile ikamet izni taleplerinde, destekleyicide aşağıdaki şartlar aranır;

  • Türkiye'de en az bir yıldır ikamet izniyle kalıyor olmak
  • Ailenin nüfusuna göre, genel sağlık ve güvenlik standartlarına uygun barınma şartlarına sahip olmak ve tüm aile fertlerini kapsayan sağlık sigortası yaptırmış olmak
  • Toplam geliri asgari ücretten az olmamak üzere, ailedeki fert başına asgari ücretin üçte birinden az olmayan aylık geliri bulunmak
  • Başvuru tarihi itibarıyla, beş yıl içinde aile düzenine karşı suçlardan herhangi birinden hüküm giymemiş olduğunu adli sicil kaydıyla belgelemek
  • Adres kayıt sisteminde kayıtlı olmak

Bilimsel araştırma amaçlı ikamet izni ya da çalışma izni bulunanlar, doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle türk vatandaşlığını kaybedenler veya Türk vatandaşlarıyla evli olan yabancılar hakkında, Türkiye'de en az 1 yıldır ikamet izniyle kalma şartı aranmaz.

Türkiye'de, destekleyicinin yanında kalmak üzere aile ikamet izni talebinde bulunacak yabancı eş ve çocuklarda ise aşağıdaki şartlar aranır:

  • Yukarıda bahsettiğimiz aile ikamet izni alma şartlarını taşıdığını gösteren bilgi ve belgeleri sunmak
  • Şartları taşıyan destekleyici  kişilerle birlikte yaşadığını veya yaşama niyeti taşıdığını ortaya koymak
  • Evliliği aile oturma izni alabilmek amacıyla yapmamış olmak
  • Eşlerden her biri için on sekiz yaşını doldurmuş olmak

Türkiye'de bulunan mülteciler ve ikincil koruma statüsü sahiplerinde, normal koşullarda destekleyicide aranan şartlar aranmayabilir.

12. Oturma İzni Başvuru Süreci Ne Kadar Sürede Tamamlanır?

Oturma izni başvurusu için gerekli evrakın yetkili makama teslim edilmesinden itibaren en geç 90 gün içinde sonuçlandırılır.

13. Oturma İzni Başvurusu Ne Kadar Süre İçinde Kullanılmalıdır?

Oturma izni alındıktan itibaren 6 ay içinde kullanılmadığı takdirde geçersiz hale gelir. Bu nedenle 6 ay içinde kullanılması gerekir, aksi takdirde sürecin baştan başlatılması ve işlemlerin tekrarlanması gerekecektir.

Türkiye'ye gelen yabancının ilkeye giriş tarihinden itibaren 20 iş günü içinde adres kayıt sistemine kaydolması zorunludur.

NOT: Yabancı yatırımcıların Türkiye'de kuracakları iş veya iş ortaklıkları kapsamında oturma izni almaları ile ilgili detaylı bilgi için "YABANCI YATIRIMCI İÇİN TÜRKİYE'DE YATIRIM KILAVUZU"muza göz atabilirsiniz; https://www.solmazlaw.com/yabanci-yatirimci-icin-turkiyede-yatirim-kilavuzu/

SONUÇ VE ÖNERİLER

Yabancıların bir süreliğine veya süresiz olarak Türkiye'de gerek iş gerekse özel yaşamlarını sürdürmek istemeleri halinde ikamet izni almaları yasal bir zorunluluktur. Yabancının Türkiye'ye geliş ve kalış amacına göre Türk hukukunda 6 farklı ikamet izni türü düzenlenmiş durumdadır. Hangi ikamet izin türünün daha avantajlı olduğu kişiye göre değişiklik gösterir.

İkamet izni başvurularını yabancılar bizzat veya vekalet verdikleri avukatları aracılığıyla gerçekleştirebilirler. Solmaz Hukuk ve Danışmanlık ekibi olarak, yabancı müvekkillerimizin ikamet ve çalışma izni başvuru süreçlerini onların değerli zamanını formalitelerle meşgul etmeden en kısa sürede tamamlıyoruz. İkamet izni alınması süreçlerinde çeşitli aracı kurum ve şahısların sahte evrak düzenlemeleri ve benzeri yollarla yabancı uyruklu kişileri mağdur etmelerine maalesef sıklıkla tanıklık ediyoruz. Bu türden mağduriyetler yaşamamak için sizleri bu alanda tecrübeli ve güvenilir firmalarla çalışmanız konusunda uyarıyoruz.

Saygılarımızla.

Solmaz Hukuk ve Danışmanlık Ekibi.

REFERANSLAR

ERGİN, Hediye, 2017, Türk Hukukunda Yabancıların Çalışma İzinleri, Beta Yayıncılık, İstanbul, s.85-99.

ÇİÇEKLİ, Bülent, 2014, Yabancılar ve Mülteci Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, s.95-103.

DOĞAN, Vahit, 2012, Türk Vatandaşlık Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, s.87

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu

Türk Vatandaşlığı Kanunu

https://www.goc.gov.tr/ikamet-sss

https://www.ailevecalisma.gov.tr/uigm/sikca-sorulan-sorular/#:~:text=%C3%87al%C4%B1%C5%9Fma%20izni%20ikamet%20izni%20say%C4%B1l%C4%B1r,uyar%C4%B1nca%20ikamet%20izni%20yerine%20ge%C3%A7er.

https://www.goc.gov.tr/ikamet-izni-cesitleri

https://www.invest.gov.tr/tr/investmentguide/sayfalar/obtaining-a-residence-permit.aspx

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.