Kripto varlık alım-satım platformlarının yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanması ve kripto varlık fiyatlarındaki yüksek volatilite nedeniyle piyasanın barındırdığı risklere karşı kullanıcıların korunması amacıyla kanun koyucu tarafından bir düzenleme yapılması uzun zamandır gündemdeydi. Bu kapsamda, geçtiğimiz aylarda gayri resmi olarak basına yansımış olan bir kanun teklifi taslağı sıkça gündemlerimizi meşgul etmişti. Nihayet 16 Mayıs 2024 tarihinde kripto varlık platformları nezdindeki alım satım faaliyetlerini düzenleyen 36 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda (“SPKn”) Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (“Teklif”) TBMM'ye sunuldu.
Teklif kapsamında değerlendirmeye geçmeden önce Teklif'in genel gerekçe kısmında yer alan bazı önemli hususlara değinilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Öncelikle, her ne kadar kanuni olarak açık bir ayrım yapılmış olmasa da genel gerekçede kripto varlık türleri arasındaki farklılıklara değinilmiş olunup; genel olarak “menkul kıymet kripto varlıkları, elektronik para kripto varlıkları ve fayda kripto varlıkları” ve “stabil ve stabil olmayan kripto varlıklar” şeklinde bir sınıflandırma öngörülüyor.
Teklif kapsamında kripto piyasasını regüle eden otorite SPK olarak belirleniyor.
Teklif Kapsamında Kripto Varlıklara İlişkin Tanımlar
Teklif'tekripto varlıkların “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıklar” olarak tanımlanması öngörülmektedir.
Ayrıca Teklif'te “kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşları”n tamamı Platform olarak tanımlanmış olup “Platformlar, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşlar ve SPKn kapsamından yapılacak ikincil düzenlemelerde öngörülen kripto varlıklarla ilgili hizmet sağlayacak diğer kuruluşlar” kripto varlık hizmet sağlayıcı (“Hizmet Sağlayıcı”) olarak tanımlanmıştır.
Sermaye Piyasasında Kripto Varlıkların İhracı
Sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracının yapılabilmesine ilişkin esaslar SPK tarafından belirlenecek olup bu durumda MKK yerine elektronik ortamda kayden izlenmesi mümkün olacak. Ancak SPK tarafından elektronik ortamdaki kayıtlarla MKK sistemi arasında entegrasyon sağlanması da zorunlu tutulabilecek. Özellikle, elektronik ortamdaki kayıtların MKK nezdinde tutulmasının zorunlu kılınması gibi bir halde kripto varlıkların merkeziyetsiz doğasına aykırı bir işleyiş yaşanabileceği kanaatindeyiz.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar'ının Durumu
- Hizmet Sağlayıcılar'ın SPK'dan kuruluş ve faaliyet izni alması gerekecek ve bu sağlayıcıların faaliyetlerine ilişkin sınırlamalar SPK tarafından belirlenecek. Hizmet Sağlayıcılar'ın bilgi sistemleri ve teknolojik altyapıları konularında ise TÜBİTAK'ın belirleyeceği kriterlere uygunluk da aranacak.
- Hizmet Sağlayıcılar'ın ortaklarına, yöneticilerine, personeline, sermayelerine ve sermaye yeterliliğine, pay devirlerine ilişkin esaslar SPK tarafından ikincil düzenlemeler ile belirleniyor. Hizmet Sağlayıcılar'ın %10 ve üzeri veya yönetim kurulu üyelerinin çoğunluğunun atanmasına ilişkin imtiyazlara sahip olan payların devrinde SPK'dan izin alınması zorunlu tutuluyor.
- Hizmet Sağlayıcı'sının pay sahibi olabilmek için ise müflis olmama, belirli suçlardan hüküm giymeme gibi finansal sektörlerde alışılageldik kurucu olma şartları da aranıyor. Yönetim kurulu üyelerinin ve yönetim kurulu üyesi olmaksızın Hizmet Sağlayıcılar'ı temsile yetkili kişilerin de mali güç şartı hariç ortaklar için öngörülen şartları taşımaları gerekecek.
- Platformlar üzerinden kripto varlıkların alım satım ve ilk satış ya da dağıtımının yapılmasına; kripto varlıkların takasına, transferine ve saklanmasına ilişkin usul ve esaslar SPK tarafından yapılacak ikincil düzenlemelere bırakılıyor.
- Hizmet Sağlayıcılar mali denetim ve bilgi sistemleri denetimini diğer sermaye piyasası kuruluşları gibi SPK tarafından ilan edilen listede yer alan bağımsız denetim kuruluşlarına yaptıracak.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar'ının Faaliyetleri ile Kripto Varlıkların Transferi ve Saklanması
- Hizmet Sağlayıcılar ve müşteriler arasında imzalanan sözleşmeler yazılı şekilde uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle mesafeli olarak yapılabilecek. Ayrıca, müşteri sözleşmelerinin içeriğinde yer alması gereken asgari unsurlar SPK tarafından belirlenecek.
- Hizmet Sağlayıcılar müşterilerin kimliklerini mevzuat gereği tespit etmekle yükümlü olacaklardır.
- Platformlar'ın, işlem görecek veya ve ilk satış ya da dağıtımı yapılacak kripto varlıkların belirlenmesine ve bunların işlem görmesinin sonlandırılmasına ilişkin yazılı listeleme prosedürü oluşturmaları ise zorunlu tutuluyor.
- Müşterilere ait kripto varlıkların müşterilerin kendi cüzdanlarında bulunması esası benimsenmiş olup müşterilere ait nakitlerin ise bankalarda tutulması zorunlu olacak. Müşterilerin kendi cüzdanlarında tutmadıkları kripto varlıklar için BDDK'nın uygun görüşü alınarak SPK tarafından yetkilendirilmiş bankalar veya diğer kuruluşlar tarafından saklama hizmeti sunulabilecek.
- Müşterilere ait nakitler ve kripto varlıklar, Hizmet Sağlayıcılar'ın malvarlığından ayrı olacak ve kayıtlar buna uygun şekilde tutulacak.
- Yine, finansal sektörde alışılagelmiş olduğu üzere Hizmet Sağlayıcıları'nın borçları nedeniyle müşterilere ait nakit ve kripto varlıkların ve müşterilerin borçları nedeniyle Hizmet Sağlayıcıları'nın mal varlığının kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, rehnedilemeyecek, iflas masasına dâhil edilmesi ve ihtiyati tedbire konulması söz konusu olmayacak.
- SPK tarafından belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde kripto varlık piyasasında yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği yapılabilecek. SPK tarafından bu hususta yapılacak ikincil düzenleme ile halihazırda kripto para piyasasındaki yatırımcıların kullanmakta olduğu copy trading yöntemine ilişkin ek yükümlülükler getirebileceğini düşünüyoruz.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar'ın İzinsiz Faaliyetlerinde Uygulanacak Tedbirler
- SPKn kapsamında düzenlenen suçlar arasına “izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti” ve “kripto varlık hizmet sağlayıcılarda zimmet” suçları ekleniyor. İzinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı suçu için 3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve para cezası öngörülürken kripto varlık hizmet sağlayıcılarda zimmet suçu için 8 yıldan 14 yıla kadar hapis ve para cezası öngörülmektedir.
- SPKn'da daha önce düzenlenmemiş olan bir şahsi sorumluluk hükmü getirilecek olup Hizmet Sağlayıcılar'ın zimmet sayılan karar ve işlemler gerçekleştirdiğinin tespit edilmesi halinde ise yönetim kurulu başkan ve üyeleri, diğer mensupları, hukuken veya fiilen yönetim veya kontrolünü elinde bulundurmuş olan gerçek kişi ortaklarının müşterilere verdikleri zararla sınırlı olarak şahsi sorumluluklarına gidilebilecek ve SPK'nın talebi üzerine doğrudan şahsen iflasları istenebilecek.
- SPK, Hizmet Sağlayıcılar'ın mali yapılarının ciddi surette zayıflamakta olduğu ya da mali durumunun taahhütlerini karşılayamayacak kadar zayıflamış olduğunun tespiti hâlinde 3 ayı geçmemek üzere verilecek uygun süre içinde mali yapılarının güçlendirilmesini isteyebileceği gibi doğrudan Hizmet Sağlayıcılar'ın faaliyetlerini geçici olarak durdurma; faaliyet yetkilerini kaldırma; sorumluluğu tespit edilen yöneticilerin ve çalışanların imza yetkilerini sınırlama veya kaldırma yaptırımlarını uygulamaya yetkili olacak.
Yurtdışında Yerleşik Platformlar'ın Türkiye'deki Faaliyetleri
- Yurt dışında yerleşik kripto varlık platformları tarafından Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik faaliyette bulunulması ya da SPK tarafından yapılacak düzenlemeler kapsamında kripto varlıklara ilişkin yasaklanmış bir faaliyetin Türkiye'de yerleşik kişilere sunulması da izinsiz kripto varlık hizmeti sunulması olarak kabul ediliyor.
- Yurt dışında yerleşik Platformlar tarafından Türkiye'de iş yeri açılması, Türkçe internet sitesi oluşturulması, sunulan kripto varlık hizmetlerine ilişkin olarak doğrudan ve/veya Türkiye'de yerleşik kişi ya da kurumlar aracılığıyla tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde bulunulması durumlarından herhangi birinin varlığı hâlinde bu faaliyetlerin Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik olduğu kabul edilecek. Bu düzenleme ile finansal piyasalardan alışık olduğumuz ve müşterinin talebi ile yurt dışındaki kuruluş ile başlatılan işlemlere (reverse solicitation) de izin verildiğini düşünüyoruz.
Teklif'in Yasalaşması Halinde Mevcut Hizmet Sağlayıcılar'ın Durumu
Kanun yayım tarihinde yürürlüğe girecek olup bu tarih itibariyle kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürütenler, 1 ay içinde, SPK'ya aşağıdakilerden herhangi birini içerecek şekilde beyan sunmak zorunda olacak:
- SPK tarafından belirlenecek belgelerle birlikte Kanun'un uyarınca çıkarılacak ikincil düzenlemelerde öngörülecek şartları sağlayarak faaliyet izni almak üzere SPK'ya başvuruda bulunacaklarını beyan etmek veya
- Müşteri hak ve menfaatlerini zarara uğratmadan 3 ay içerisinde tasfiye kararı alacaklarını ve tasfiye sürecinde yeni müşteri kabul etmeyeceklerini beyan etmek.
Sonuç
Teklif, kripto varlık ekosistemine ilişkin ilk kapsamlı düzenleme olsa da regülasyondaki düzenlemeler ana hatlarıyla ele alınmış olup esas ve usulleri belirleyen detayların ikincil düzenlemelere bırakıldığı görülmektedir. Ancak Teklif'in yasaklama niyetinden çok regüle etme niyetinde olmasını kripto varlık piyasasının gelişimine katkı sağlanması açısından olumlu bir adım olarak değerlendirmekteyiz. Teklif'te kripto varlık kazançlarına yönelik vergilendirmeye yönelik bir düzenleme bulunmamakla birlikte, bu konunun da Teklif'in yasalaşması ile birlikte gündeme geleceği kanaatindeyiz.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.