Müzik sektöründe 2023 yılında yaşanan en çarpıcı gelişmelerden birisi; “Ghostwriter” adlı anonim kişi tarafından dünyaca ünlü şarkıcılar Drake ve the Weekend'in yapay zekâ ile yaratılmış sesleri kullanılarak “Heart on my Sleeves” şarkısının yayınlanması oldu. Ancak “Heart on my Sleeves” şarkısı, Universal Music'in telif haklı ihlali bildiriminde bulunması üzerine şarkının ilgili platformlardan kaldırılması sebebiyle müzik piyasasında uzun süre var olamadı. Her ne kadar şarkı, Universal Music'in talebi üzere ilgili platformlardan kaldırılmış olsa da konunun kompleks yapısı sebebiyle söz konusu talebin telif hukuku bakımından karşılığı ve dayanağı pek çok tartışma yarattı.
Benzer bir olayın Türkiye'de yaşanması ihtimalinde, konunun Türk hukukundaki karşılığını tespit etmek için 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun (“FSEK”) dikkatle incelenmesi gerekecektir. Örneğin alenileştirilmiş ancak henüz icra edilmemiş bir müzik eserinin, tamamen yapay zekâ tarafından yaratılmış ve herhangi bir gerçek kişiye ait olmayan bir ses ile icra edilmesi halinde müzik eseri sahibinin başta FSEK md. 24'te düzenlenen temsil hakkı ihlal edilmiştir olacaktır. Aynı maddenin son fıkrasına göre temsil hakkı; eser sahibinin veya meslek birliğine üye olması halinde, yetki belgesinde belirttiği yetkiler çerçevesinde meslek birliğinin yazılı izni olmadan, diğer gerçek ve tüzel kişilerce kullanılamaz. Burada özellikle belirtmek gerekir ki, Türk hukukunda; piyasaya sürülmüş bir müzik eserinin kanunda belirlenen lisans ücretinin ödenmesi suretiyle müzik eseri sahibinin rızası alınmasına gerek olmaksızın cover olarak icra edilebilmesini sağlayan ve başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere çeşitli hukuk sistemlerinde uygulanan zorunlu lisans sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla, telif korumasından yararlanan bir müzik eserinin icrası ancak müzik eseri sahibinin rızası ile mümkün olmaktadır. Bu rıza alınmaksızın müzik eserinin yapay zekâ tarafından coverlanması, eser sahibinin mali haklarının ihlalini teşkil edecektir.
Bu ihtimalden biraz daha farklı surette; bir müzik eserini daha önce icra eden icracı sanatçının sesinin yapay zekâ ile oynanarak ancak yine de o şarkıyı söyleyen icracı sanatçının sesini anımsatacak şekilde icra edilmesi halinde hem yukarıda bahsedildiği üzere başta müzik eseri sahibinin FSEK md. 24'te düzenlenen temsil hakkı hem de icracı sanatçının FSEK md. 80'de düzenlenen bağlantılı haklarının ihlali gündeme gelebilecektir. Yine aynı maddede icracı sanatçıların, mali haklardan bağımsız olarak ve bu hakları devretmelerinden sonra dahi, tespit edilmiş icraları ile ilgili olarak icralarının sahibi olarak tanıtılmalarını ve icralarının kendi itibarlarını zedeleyebilecek şekilde tahrif edilmesi ve bozulmasının önlenmesini talep etme hakkına sahip oldukları düzenlenmektedir. Dolayısıyla bu ihtimalde müzik eseri sahibinin başta FSEK md. 24 kapsamındaki temsil hakkına ek olarak icracı sanatçının da FSEK md. 80 kapsamındaki bağlantılı haklarının ihlali doğabilecektir.
Öte yandan Ghostwriter tarafından Drake ve the Weekend'in sesleri kullanılarak yaratılan şarkıda olduğu gibi daha önce var olmayan bir müzik eserinin; yapay zekâ tarafından seçilen ve gerçek insanlara ait olan sesler kullanılarak seslendirilmesi halinin kişilik hakları bakımından da değerlendirilmesi gerekmektedir. Türk Medeni Kanunun md. 23, 24 ve 26 kapsamında korunan sesin, izinsiz kullanılması halinde kişilik hakkı ihlali gündeme gelebilecektir. Kişilik hakkı ihlalinin doğması için sesi kullanılan kişinin topluma mal olmuş bir kişi olması ya da profesyonel icra sanatçısı olması zorunlu değildir. Ancak sesi ile ünlenmiş ve profesyonel olarak tanınan bir icracı sanatçının sesinin kendisinden izin alınmaksızın kullanılması halinde TMK 23 vd.'da korunan kişilik haklarına ek olarak Amerikan hukukunda “right of publicity”, İngiliz hukukunda “passing off” terimlerine denk gelen ve Türk hukukunda kişiliğin ticari boyutu / kişiliğin malvarlığı boyutu gibi terimlerle karşılanmaya çalışılan hakların da ihlali söz konusu olabilecektir. Ki bu durumun ayrıca haksız rekabet de yaratması mümkün olup bu durum FSEK md 84'de haksız rekabet hükümlerine atıf yapılarak düzenlenmiştir.
Görüldüğü gibi yapay zekânın çeşitli seviyelerde kullanımı, çeşitli açılardan telif hakkı ihlallerine sebep olabilmektedir. Hukuk düzenleri bunun gibi yeni gelişmeler karşısında regülasyon ihtiyacı duyabilmektedir. Örneğin Amerika Birleşik Devletlerinin müzik başkenti olarak bilinen eyaleti Tennessee'de “ELVIS Kanunu”1 olarak da bilinen The Ensuring Likeness Voice and Image Security Act (Ses ve Görüntünün Güvenliğinin Sağlanması Yasası) adlı 2024 tarihli yasa ile yapay zekânın şarkıcıların sesini mimik etmesi yasaklanmış olup yasanın Temmuz 2024'te yürürlüğe girmesi beklenmektedir. Türk hukukunda bu konuya ilişkin henüz bir çalışma olmamakla beraber kanun koyucunun gündeminde olan dijital telif yasasında yapay zekanın bu gibi etkilerini düzenleyici hükümlere yer verilmesi değerlendirilebilir.
Footnote
1. https://www.npr.org/2024/03/22/1240114159/tennessee-protect-musicians-artists-ai
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.