Limited Şirketlerde Hisse Devir Sözleşmesi (Pay Devri) Ve Sözleşme Örnekleri

Limited şirketler, Türk Ticaret Kanunu'nda bir sermaye şirketi olarak düzenlenmiştir. Sermaye unsurunun ön planda olduğu ve şirketteki pay sahiplerinin sorumluluklarının sınırlandırıldığı bu şirket türü çeşitli avantajları nedeniyle en çok tercih edilen şirket türü olmaktadır. Limited şirketler, bir ya da birden fazla gerçek ya da tüzel kişinin bir ticaret unvanı altında oluşturdukları yeni bir tüzel kişiliktir. Limited şirketin sermayesi belirli ve paylara bölünmüştür. Şirket sermayesine "esas sermaye", bu sermayenin bölündüğü paylara ise "esas sermaye payı" adı verilmektedir. Esas sermaye paylarının toplamı, şirket esas sermaye değerini oluşturmaktadır. Esas sermaye paylarının sahibi tek kişi olabileceği gibi ayrı ayrı kişiler de olabilmektedir. Limited şirkette pay sahibi olmak kişinin ortaklık haklarına sahip olmasını örneğin kâr payı almayı, genel kurulda oy kullanmayı vb sağlamaktadır.

Limited şirket pay sahipleri, sahip oldukları şirket hisselerini bir başkasına devretmek isteyebilirler. Burada devredilecek kişinin şirket içerisinden bir başka ortak ya da şirkete tamamen yabancı bir üçüncü kişi olması mümkündür. Limited şirket hissesini devretmek isteyen kişinin Türk Ticaret Kanunu'nda öngörülen prosedürü eksiksiz şekilde yerine getirmesi gerekmektedir. Biz bu yazımızda limited şirket hissesi nasıl devredilir sorusuna cevap vermek amacıyla genel mahiyette açıklamalarda bulunduk. Yazımızın içeriğinde örnek hükümler içeren bir limited şirket hisse devri sözleşmesine de yer verdik. Ancak örnek sözleşme metni ve hükümlerin sadece fikir vermesi ve konuyu açıklaması amacıyla kullanıldığını hatırlatarak şirket hisse devri konusunda daha sonra hisse devrinin geçersizliği ve iptali gibi olumsuzluklarla karşılaşılmaması, hisselerin gerçek değerinin dışında bir bedelle satımı ve satın alınması konularında ihtilafa düşülmemesi amacıyla hisse devri sürecinin profesyonel hukuksal destek alınarak yürütülmesini önermekteyiz.

Limited Şirket Hisse Devri Kaç Adımda Tamamlanır?

Limited şirket hisse devrinin toplam 5 adımda tamamlanabileceğini söylemek mümkündür. Bunlar;

• Yazılı şekilde hazırlanacak limited şirket hisse devir sözleşmesi
• Sözleşmede yer alan imzaların noter tarafından onaylanması aşaması
• Ortaklar kurulu(genel kurul) kararıyla devre onay verilmesi
• Ticaret siciline tescil aşaması
• Şirket pay defterine kayıt aşaması

Yukarıda sayılan aşamalardan bazıları zorunlu olup hisse devrinin yasal olarak geçerli bir şekilde tamamlanması için mutlaka tamamlanmalıdır. Bazı adımlar ise hisse devrinin gerçekleştiğini bildirici, açıklayıcı nitelikte olduğundan bu adımların tamamlanmamış olması hisse devrinin gerçekleşmediği anlamına gelmemektedir.

Limited şirket hisse devrinin nasıl yapılması gereği Türk Ticaret Kanunu'nun 595. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili hükme göre;

"Esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılır ve tarafların imzaları noterce onanır."

Görüldüğü üzere bir limited şirket hissesinin devri için mutlaka yazılı bir sözleşme yapılması, bu sözleşmenin imzalanması ve imzaların noter tarafından onaylanması gerekmektedir. Şayet bu işlemler gereği gibi yapılmazsa hisse devri geçersiz olacaktır.

"Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, esas sermaye payının devri için, ortaklar genel kurulunun onayı şarttır. Devir bu onayla geçerli olur."

İmzaları noter tarafından onaylanmış yazılı bir sözleşme, limited şirket hissesinin devri için gerekliyse de yeterli değildir. Buna ek olarak hisse devri genel kurul tarafından onaylanmalıdır. Hisse devrinin geçerlilik kazanması genel kurul tarafından onaylanmasına bağlıdır. Fakat hemen belirtilmelidir ki bu kuralın istisnası mevcuttur. Şayet şirket esas sözleşmesinde hisse devri için genel kurul onayı aranmayacağı şeklinde bir hüküm mevcutsa bu takdirde genel kurul onayı alınmaz. Bunun dışındaki durumlarda şirket hisse devrinin mutlaka genel kurul tarafından onaylanması gerekir. Şirket sözleşmesinde başka türlü düzenlenmemişse, ortaklar genel kurulu sebep göstermeksizin onay vermeyi reddedebilmektedir. Yine de genel kurulun dürüstlük kuralına uygun davranması gerektiği söylenebilir. Şirket sözleşmesinde ek ödeme veya yan edim yükümlülükleri öngörüldüğü takdirde, devralanın ödeme gücü şüpheli görüldüğü için ondan istenen teminat verilmemişse, genel kurul şirket sözleşmesinde hüküm bulunmasa bile, onayı reddedebilir. Başvurudan itibaren üç ay içinde genel kurul reddetmediği takdirde onayı vermiş sayılır.

Yine, şirket sözleşmesiyle sermaye payının devri yasaklanabilir. Bu takdirde hisse devrinin gerçekleştirilmesi mümkün olmaz. Şirket sözleşmesi devri yasaklamış veya genel kurul onay vermeyi reddetmişse, ortağın haklı sebeple şirketten çıkma hakkı bulunmaktadır.

Limited Şirket Hisse Devir Sözleşmesinde Hangi Unsurlar Yer Almalıdır?

Limited şirket esas sözleşmesinde;

• Devreden ve devralan tarafa ait ad, soyad, unvan, TC no, vergi kimlik no, adres gibi tanıtıcı bilgiler
• Hissesi devredilen şirkete ait bilgiler (unvan, merkez, kayıtlı olduğu ticaret sicil müdürlüğü, sicil numarası, vergi kimlik numarası),
• Kaç adet hissenin devredildiği, hisselerin karşılığı bedel, hisselerin türü,
• Hisse devri karşılığı bedelin ne suretle ödendiği,
• Ticaret siciline ve pay defterine kayıt işlemlerinin nasıl tamamlanacağına ilişkin kayıtlar
• Ek ödeme ve yan edim yükümlülükleri,
• Rekabet yasağı ağırlaştırılmış veya tüm ortakları kapsayacak biçimde genişletilmiş ise, bu husus,
• Önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım hakları,
• Sözleşme cezasına ilişkin koşullar,
• Tarafların noterce onaylanmış imzaları

Türk Ticaret Kanunu'nda şirket hisse devri sözleşmesine ek ödeme ve yan edim yükümlülükleriyle rekabet yasağı ağırlaştırılmış veya tüm ortakları kapsayacak biçimde genişletilmiş ise, bu hususun, önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım hakları ile sözleşme cezasına ilişkin koşulların da yazılması gerektiğinin özellikle belirtilmiş olmasının anlamı ise şayet sözleşmede bu hususlarla ilgili düzenleme yapılmadıysa sonradan bunları talep etmenin mümkün olmayacağıdır. Bu nedenle limited şirket hisse devri sözleşmeleri hazırlanırken dikkatli olunması ve elzem konuların ihmal edilmemesi gereklidir. Aksi takdirde telafisi mümkün olmayan sonuçların doğması ve hak kaybına uğranılması muhtemel hale gelmektedir.

Hatırlatılması gereken bir diğer husus da hisselerin gerçek değerinin belirlenmesidir. Kanunda veya şirket sözleşmesinde esas sermaye payının bedeli olarak gerçek değerin öngörüldüğü durumlarda, taraflar anlaşamamışlarsa bu değer, taraflardan birinin istemi üzerine, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesince belirlenir. Bu davada mahkemenin vereceği karar kesindir.

LİMİTED ŞİRKET HİSSE DEVRİ SÖZLEŞMESİ ÖRNEĞİ

1. TARAFLAR

Limited şirket hisse devir sözleşmesinde taraflar gerçek kişi ya da tüzel kişi olabilirler. Devreden ve devralanın duruma göre gerçek kişi ise ad, soyad, T.C. kimlik numarası ve adresiyle belirtilmesi gerekirken; şayet sözleşmeye taraf bir tüzel kişiyse unvan, ticaret sicil numarası, vergi kimlik numarası, merkezi, hangi sicile kayıtlı olduğu gibi hususların sözleşmede belirtilmesi gerekir. Özellikle taraflar arası yazışmalar ve tebligatların yapılmasında adres bilgisi önem arz etmektedir.

2. SÖZLEŞMENİN KONUSU/HİSSESİ DEVREDİLEN ŞİRKETE VE HİSSELERE AİT BİLGİLER

Sözleşmenin bu kısmında hangi şirketin hisselerinin devredildiği açıklanmalıdır. Bu sebeple hisseleri devre konu edilen şirketin unvanı, hangi ticaret sicil müdürlüğüne hangi sicil numarasıyla kayıtlı olduğu, vergi kimlik numarası, merkezi, adresi gibi bilgilere yer verilmelidir. Hisse devrine konu edilen hisselerin toplam adedi, hisselerin cinsi, devir bedeli gibi unsurların da burada belirtilmesi gereklidir.

3. DEVİR BEDELİ/BEDELİN ÖDEME ŞEKLİ VE ZAMANI

Limited şirket hisse devri temelde bir satış sözleşmesidir. Zira burada bir limited şirkette pay sahibi olan kişi, paya bağlı haklarını bir devir bedeli karşılığında devralana satmaktadır. Hatta hisse devir sözleşmelerinde boşluk bulunması halinde Türk Ticaret Kanunu'ndan hemen sonra Türk Borçlar Kanunu'nun taşınır satışına ilişkin hükümleri uygulama alanı bulmaktadır. Bu nedenle de her satış sözleşmesinde olduğu gibi hisse devir sözleşmesinin en önemli unsurlarından biri hiç şüphesiz devir bedeli ve bu bedelin nasıl ödeneceği konusudur.

Taraflar hisse devir bedelini ve ödeme şekliyle zamanını tayin etmede bir serbestiye sahiptir. Örneğin hissenin gerçek değerinden daha düşük bir bedele de satılması mümkündür veya satış bedelinin nakden ya da başka suretle(gayrimenkul devri, devlet tahvili, pay senedi vb başka bir araçla) ödenmesini kararlaştırma konusunda da tarafların özgür iradesi geçerlidir. Zaten limited şirket hisselerinin bir rayiç değeri de söz konusu değildir. Devir bedeli yapılacak eksper analiziyle veya tarafların karşılıklı müzakeresiyle belirlenmekte ve kabul edilmektedir. Ancak kanun muvazaalı işlemleri korumayacağından mal kaçırma amacıyla yapılan hisse devirlerinin dava edilmesi halinde geçersizliğine hükmedilme riskiyle karşı karşıya olduğunu, hisse devrinin mahkemece iptal edilmesinin mümkün olduğunu hatırlatmakta yarar görüyoruz. Bu nedenle hisse devir sözleşmelerinin muvazaa nedeniyle geçersizliği halinde tarafların sorumluluklarını belirten muvazaaya ilişkin bir taahhüt maddesi eklenmesinin fayda sağladığını düşünmekteyiz.

Hisse devir bedelinin ödeneceği tarih konusunda da sözleşmede bir hüküm bulunmasını önermekteyiz. Bu sayede sözleşmede devir bedelinin zamanında ödenmemesi halinde ödenmesi öngörülmüş olan bir cezai şart söz konusuysa cezai şartın muaccel olacağı tarihin belirlenmesi bakımından kolaylık sağlanacaktır.

4. EK ÖDEME YÜKÜMLÜLÜKLERİ/YAN ÖDEME YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Limited şirketlerde şirket ortaklarının asıl ve genellikle tek borcu, şirkete koymayı taahhüt etmiş oldukları esas sermaye borcunu ödemektir. Ancak Ticaret Kanunu'nda şirketin mali açıdan dara düşmesi durumunda şirket ortaklarına esas sermaye borcuna ilave olarak ek ödeme yükümlülükleri getirilmesine olanak tanımıştır. Ek ödeme yükümlülüklerinin şirket esas sözleşmesinde öngörülmesi gerekir ve ortaklardan bu yükümü yerine getirmesi sadece kanunda sayılı belli hallere mahsus olarak istenebilir.

Ek ödeme yükümlülükleri esas sermaye payına bağlı olarak belirlenir. Örneğin; esas sermaye payının %20'si şeklinde bir ek ödeme yükümlülüğü konması mümkündür. Paya bağlı olduğundan ek ödeme yükümlülüğü altında olan kişi de o payın sahibi olmaktadır. Hisse devrinde pay sahibi değiştiğinden devredilen hisseye bağlı ek ödeme yükümlülüğü bulunmaktaysa sözleşmeye buna ilişkin de hüküm konulması gereklidir. Temel kural, ek ödeme yükümlülüğü getirilmiş bir esas sermaye payı yani şirket hissesi devredilmekteyse, devreden şirket ortağı henüz ödenmemiş olan ek ödeme yükümlülüğünden kurtulur; artık ek ödeme yükümlülüğünü yerine getirmesi gereken taraf hisseyi devralan taraf olacaktır. Fakat kanuni yükümlülükler gereği muvazaalı devirlerden üçüncü kişileri korumak maksadıyla devreden tarafın da belli bir süre devamı öngörülmüştür.

Bahsi geçen ek ödeme yükümlülüklerinin taraflar arasında devirden sonraki süreçte ihtilaf konusu olması oldukça muhtemeldir. Devir sonrası aşamada devralan taraf devredenin ek ödeme yükümlülüğünü yerine getirmediği gerekçesiyle devredene dava yöneltebilmekte, devralan ek ödeme yükümlülüğünden haberdar olmadığını ileri sürebilmekte veya sırf ek ödeme yükümlülüğünden kaçınmak için yapılan devirlerde kötü niyetin bulunduğu konusunda taraflar arasında uyuşmazlıklar söz konusu olabilmektedir. Bu nedenle ek ödeme yükümlülüğünün varlığı, miktarı, devir sonrası süreçte ek ödeme yükümlülüğünden sorumlulukla ilgili konuların hisse devri sözleşmesinde mutlaka detaylı şekilde düzenlenmesini tavsiye etmekteyiz.

5. REKABET YASAĞI/TİCARİ SIRLAR/GİZLİLİK HÜKÜMLERİ

Limited şirketlerde rekabet yasağı sadece şirketin yönetim organı olan müdürler için öngörülmüştür. Ortakların ise kural olarak rekabet yasağı bulunmamaktadır. Fakat şirket esas sözleşmesine eklenecek bir hükümle ortaklar için de rekabet yasağı öngörülebilir. Zira ortakların da şirketin ticari sırlarına vakıf olması, şirketin gizli bilgilerini öğrenmesi ve şirket aleyhine ve kendi menfaatine kullanması mümkündür. Bu nedenle devir sözleşmesine devreden ortak için bir rekabet yasağı şartı konulması ve bu yasağa uyulmaması halinde tazminat sorumluluğunun doğacağına ilişkin hüküm konulmasını önermekteyiz.

Rekabet yasağı ağırlaştırılmış veya tüm ortakları kapsayacak biçimde genişletilmiş ise, bu hususun da hisse devir sözleşmesinde belirtilmesi gerekmektedir.

6. ÖNALIM HAKKI

Hisse devri sözleşmesine devir öncesinde önalım hakkı bulunan paydaşlara hisseleri devralması için teklifte bulunulduğu, ancak paydaşların önalım haklarını kullanmak istemediklerini belirten bir ibare konulmasında yarar görüyoruz. Zira önalım hakkı bulunan ortaklara hisse devri yapılmadan önce hisseleri devralması teklif edilmemişse, önalım hakkı bulunan ortak hisse devrinin iptal edilmesini sağlayabilmektedir.

7. CEZAİ ŞART

Cezai şart, bir sözleşmede taraflara yüklenen borçların hiç veya gereği gibi yerine getirilmemesi halinde ödenmesi kararlaştırılan bir miktar parayı ifade etmektedir. Hemen hemen her türden ticari sözleşmeye cezai şart konulabildiği gibi şirket hisse devri sözleşmelerine de ceza koşulu/cezai şart/sözleşme cezası konulması mümkündür. Cezai şart öngörülen sözleşmelerde taraflar gereği gibi ve zamanında ifaya zorlanmış olmaktadır. Yükümlülüklerini yerine getirmediği takdirde tazminat ödeyeceğini bilen taraf borcunu ödeme konusunda daha erken ve dikkatli davranmaktadır. cezai şart genel mahiyette veya hangi sözleşme hükmü yerine getirilmediğinde ödeneceği belirtilerek özel olarak da düzenlenebilmektedir. Örneğin; taraflar devir bedelinin zamanında devredene ödenmemesi halinde gecikilen her gün için belli bir miktar para ödenmesini veya toplam miktar belirtilerek bu bedelin ödenmesini kararlaştırabilirler. Ancak uygulamada daha çok genel mahiyette cezai şart öngörüldüğüne tanık olunmaktadır.

8. TESCİL

Sözleşmenin ticaret siciline ne zaman tescil edileceği konusunda sözleşmeye net bir tarih belirlenmesini tavsiye etmekteyiz. Ayrıca ticaret sicilinde yapılacak incelemede sözleşmenin TTK madde 595'te yer alan zorunlu unsurları içerip içermediği kontrol edileceğinden bu asamada bir sorun yaşanmaması adına sözleşmenin titizlikle hazırlanması önem arz etmektedir. Tescil işlemlerinin hiç veya zamanında gerçekleşmemesinden doğacak zararlardan devredenin sorumlu olacağına dair şart konulması da tercih ettiğimiz yöntemler arasındadır.

9. İMZALAR

Şirket hisse devir sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması şartı bulunduğundan sözleşmenin taraflarca imzalanması gerekir. İmzaların devir konusunda yetkili kişiler veya vekilleri aracılığıyla atılması mümkündür. Ancak şayet imzayı atacak vekil ise vekaletnamesinde şirket hisse devrine ilişkin özel yetki bulunmalıdır. Sözleşmedeki imzaların noter tarafından onaylanması da gerekmektedir. Onay için notere başvurulduğunda noter imza sahiplerinin kim olduğu ve imzayı atan kişinin gerçekten sözleşmede adı yazılı kişi mi olduğu konusunda şekli bir inceleme yapar ve şayet uygunsa imzaları tasdik eder.

Sonuç

Limited şirketlerin esas sermayesi belirli ve paylara bölünmüştür. Pay sahipleri çeşitli nedenlerle sahip oldukları payları bir başkasına devretmek isteyebilmektedir. Bir tür "hisse satışı" olarak adlandırılabilecek bu işlem şirket hissesinin bir bedel karşılığı devredilmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak limited şirketlerde hisse devri bu kadar kolay bir işlemle gerçekleştirilememektedir. Hissenin devri için belli bir şekil şartı öngörülmüştür. Birden fazla aşamayı içeren devir prosedürü Buna göre limited şirket hissesinin imzaları noter tarafından onaylanmış yazılı bir sözleşmeyi, şirket genel kurul onayını ve ticaret siciline tescil ile şirket pay defterine kayıt aşamasını içermektedir. Karmaşık görünmesine rağmen uzman bir hukukçu yardımıyla tüm işlemler kısa sürede sorunsuz ve hızlı şekilde tamamlanabilmektedir.

Biz bu bültende sadece limited şirket hisse devir sözleşmesinin nasıl düzenlenmesi gerektiğiyle ilgili genel nitelikte açıklamalarda bulunduk. Verdiğimiz örnek hükümler sadece fikir vermek ve konuyu daha iyi açıklamak için konulmuş olup münferit olarak anlam ifade etmemektedir. Her sözleşmenin bütüncül olarak ve maddeleri bağlamından koparılmadan ihtiyaca uygun şekilde düzenlenmesi gerektiğini hatırlatırız.

Limited şirket hisse devri konusuyla ilgili daha fazla bilgi ve danışmanlık talepleriniz için ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.

Saygılarımızla.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.