2023 senesi Türkiye'de reklam hukukunun gelişmesi açısından oldukça önemli bir sene oldu. Bir yandan mevcut düzenlemelere dayanarak Reklam Kurulu tarafından uygulamaya yol gösterici kılavuzlar yayımlandı; bir yandan da mevcut düzenlemelerde yapılan değişiklikler ile yeni hukuki düzenlemeler yürürlüğe girdi. Ayrıca Reklam Kurulu tarafından gerçekleştirilen etkin denetimler neticesinde ticari reklam ve haksız ticari uygulamalar bakımından yol gösterici ve öne çıkan birçok kararın verildiği bir sene yaşanmıştır.
Kamuya açık kaynaklardan edinilen bilgiye göre; Reklam Kurulu 2023 yılında görüştüğü 2.007 dosyada, aldatıcı reklam ve haksız ticari uygulama olduğu tespit edilen 762 adet dosya hakkında durdurma cezasının yanı sıra toplam 114.139.768 TL idari para cezası uygulamıştır.1 2024 yılında aldatıcı ve yanıltıcı ticari reklamlar ve haksız ticari uygulamalar için idari para cezaları, aykırılık yerel düzeyde yayın yapan televizyon kanalı aracılığıyla gerçekleşmişse 109.988 TL, ülke genelinde yayın yapan televizyon kanalı aracılığıyla gerçekleşmişse 2.200.258 TL olarak uygulanacaktır. Reklam Kurulu'nun 2024 yılında da etkili denetimlerinin devam edeceği ve idari para cezalarında artış ile birlikte caydırıcılığın da artacağı öngörülmektedir.
Nitekim 6502 sayılı Kanunun “Ceza hükümleri” başlıklı 77. maddesinde düzenlenen idari para cezaları 1/1/2024 tarihinden itibaren, 5326 sayılı Kabahatler Kanununun “İdari para cezası” başlıklı 17. maddesinin yedinci fıkrası gereğince, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 2023 yılı için yeniden değerleme oranı olarak ilan edilen %58,46 oranında artırılarak uygulanacaktır. Buna göre; aldatıcı ve yanıltıcı ticari reklamlar ve haksız ticari uygulamalar için idari para cezaları, aykırılık yerel düzeyde yayın yapan televizyon kanalı aracılığı ile gerçekleşmişse 109.988 TL, ülke genelinde yayın yapan televizyon kanalı aracılığıyla gerçekleşmişse 2.200.258 TL olarak uygulanacaktır. Söz konusu aykırılık, ülke genelinde süreli yayın aracılığıyla yapılmışsa 1.100.129 TL, ülke genelinde yayın yapan radyo ve internet aracılığıyla gerçekleşmişse 550.059 TL, yerel düzeyde radyo ve kısa mesaj veya diğer mecralar aracılığıyla yapılmışsa 54.987 TL idari para cezası uygulanacaktır.
2023 yılında mevcut mevzuat kurallarında önemli yeni yasal düzenlemeler yapılmıştır. Bu kapsamda gıda ve takviye edici gıdalarda sağlık beyanı kullanımı ile ilgili Sağlık Bakanlığı tarafından önemli düzenlemeler yapılmış; gıda ve takviye edici gıdalarda sağlık beyanlarına ilişkin yeni düzenleme olan Gıda ve Takviye Edici Gıdalarda Sağlık Beyanı Kullanımı Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girmiş, yapılan değişikliklere paralel olarak Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından Gıda ve Takviye Edici Gıdalarda Sağlık Beyanı Kullanımı Kılavuzu yayımlanmıştır. Reklam Kurulu tarafından ise Tüketici Değerlendirmeleri Hakkında Kılavuz yayımlanmıştır.
Ticari reklamların değişime uğraması sonucunda ortaya çıkan yeni tarz reklamlar 2023 yılında Reklam Kurulu'nun gündeminde olmuştur. “Dark patterns” olarak bilinen ve Reklam Kurulu tarafından Türkçede karanlık tasarımlar olarak adlandırılan haksız ticari uygulamaların, tüketicilerin ekonomik davranış biçimlerini önemli ölçüde bozacak şekilde ortaya çıkması üzerine Reklam Kurulu tarafından bu tür reklam ve uygulamalar mercek altına alınmıştır.
Ayrıca 2023 senesinde Reklam Kurulu tarafından yapay zeka ile oluşturulan tanıtımlar ilk kez inceleme altına alınmıştır. Reklam Kurulu incelediği “ChatGPT tarafından oluşturulan, rakip ürün veya firmalara göre üstünlük algısı içeren ifadelere yer verilen ve nesnel araştırma sonuçlarına dayanmayan çeşitli reklamların durdurulmasına karar vermiştir.
Son olarak, Anayasa Mahkemesi Reklam Kurulu'nun internet üzerinden yayınlanan ihlale konu içeriğe erişim engelleme yetkisini ölçülülük ilkesine aykırı bularak iptal etmiştir.
Bu belgede Türkiye'de reklam ve medya hukukunda yaşanan önemli gelişmeler ile Reklam Kurulu'nun bu konularda yön gösterici güncel bazı kararları ele alınmaktadır.
İÇİNDEKİLER
- Reklam Kurulunun Erişim Engelleme Yetkisi
İptal Edildi
Gün + Partners , Makaleler , 06 Haziran 2024
- İndirimli Satış Reklamları ve
Sadakat Programları Mercek Altında
Gün + Partners , Makaleler , 06 Haziran 2024
- Alternatif Marka Yoluyla Alkollü
İçecek Reklamları
Gün + Partners , Makaleler , 06 Haziran 2024
- Karanlık Tasarımlar Reklam
Kurulu'nun Gündeminde
Gün + Partners , Makaleler , 06 Haziran 2024
- Yapay Zeka Doğru Söylüyor Mu?
Gün + Partners , Makaleler , 07 Mart 2024
- Tüketici Değerlendirmeleri Hakkında
Kılavuz
Gün + Partners , Makaleler , 25 Eylül 2023
- Yeşil Vaatler: Reklam Verenler Gelecekte
Sözlerini Tutabilecekler Mi?
Ekonomim.com , Makaleler , 15 Eylül 2023
- Gıda ve Takviye Edici Gıdalarda
Sağlık ve Beslenme Beyanı
Ekonomim.com , Makaleler , 19 Haziran 2023
Footnote
1. https://ticaret.gov.tr/haberler/reklam-kurulu-2023-yilinda-114-1-milyon-lira-para-cezasi-kesti
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.