Η Eυρωπαϊκή Οδηγία 2019/1023 περί προληπτικής αναδιάρθρωσης, την οποία η Κύπρος πρέπει να ενσωματώσει στο Εθνικό της Δίκαιο μέχρι τον προσεχή Ιούνιο, αποτελεί σημαντική τομή στα ζητήματα της εταιρικής διάσωσης και δίνει λύσεις σε χρόνιες ανησυχίες της αγοράς και των επαγγελματιών του κλάδου. Πέρα όμως από τα ζητήματα τα οποία ρυθμίζονται εκεί, η συγκεκριμένη συγκυρία αποτελεί σημαντική ευκαιρία για τη χώρα να προσδώσει στις διαδικασίες διάσωσης εταιρειών ένα καινοτόμο πρόσημο. Η ανάγκη για μια τέτοια πρωτοβουλία γίνεται ακόμα πιο επιτακτική εάν ληφθούν υπ' όψη οι καταπονήσεις που προκάλεσε η πανδημία στη λειτουργία των επιχειρήσεων αλλά και οι αναταράξεις λόγω των εντεινόμενων πληθωριστικών πιέσεων παγκοσμίως. Στα πλαίσια μιας γενικότερης αναθεώρησης των σχετικών διαδικασιών ο νομοθέτης έχει την ευκαιρία να αφήσει περισσότερο χώρο στις πρωτοβουλίες των ιδιωτικών φορέων για τη διάσωση των επιχειρήσεων και κυρίως να παράσχει σημαντικά κίνητρα σε όσους τις αναλαμβάνουν. Απαιτείται δηλαδή αποκέντρωση και φιλελευθεροποίηση των σχετικών διαδικασιών, με παράλληλη αξιοποίηση και των προόδων της τεχνολογίας.
Στο μέτωπο της μείωσης των κόκκινων δανείων, ενώ παρουσιάζονται ικανοποιητικές επιδόσεις, ο κίνδυνος του εφησυχασμού είναι παρών, όπως παρόντες συνεχίζουν να είναι και οι κίνδυνοι για την οικονομία συνολικά. Ένα νέο κωδικοποιημένο μνημόνιο αρχών για τη διαχείριση των προβληματικών δανείων και των δραστηριοτήτων των τραπεζικών ιδρυμάτων θα μπορούσε να (προσ)θέσει ένα μοντέρνο αλλά και ευέλικτο πλαίσιο προς την κατεύθυνση της ενθάρρυνσης των άτυπων διαδικασιών διάσωσης, παρακάμπτοντας και άρα αποφορτίζοντας τα επιβαρυμένα Δικαστήρια. Η έννοια των άτυπων διαδικασιών θα μπορούσε να περιγραφεί εδώ, ως αυτή όπου τα μέρη έχουν ευρύτερα περιθώρια δράσης και διαπραγματεύσεων σε σχέση π.χ. με τις αντίστοιχες θεσμικές προβλέψεις του περί Εταιρειών νόμου, εμπλουτίζοντας τις κλασικές διαπραγματεύσεις επι των χρηματοοικονομικών ζητημάτων με αναθεώρηση των εταιρικών στρατηγικών και διαρθρωτικών επιλογών, αντιμετωπίζοντας πιο σφαιρικά την εταιρική αποτυχία (turnaround management, κατά την ξένη βιβλιογραφία).
Η ολοκλήρωση και η επίβλεψη αυτού του συνόλου αρχών θα μπορούσε να γίνει από την ΕΚΤ, την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου ή και τους μεγάλους πιστωτές (τις τράπεζες, κυρίως), οι οποίοι δρώντας συλλογικά θα μπορούσαν να έχουν το ρόλο του θεματοφύλακα. Οι πρωτοβουλίες της INSOL International (η παγκόσμια ομοσπονδία επαγγελματιών αφερεγγυότητας με περισσότερα από 10.000 μέλη) μπορούν να είναι χρήσιμες ως πρότυπα από αυτή την άποψη. Η INSOL το 2000 εισήγαγε και το 2017 επικαιροποίησε τη λεγόμενη «Δήλωση Αρχών για μια Παγκόσμια Προσέγγιση στις άτυπες αναδιαρθρώσεις με πολλούς πιστωτές» η οποία υιοθετήθηκε μεταξύ άλλων από την Παγκόσμια Τράπεζα και τη Βρετανική Ένωση Τραπεζών. Αποτελείται από οκτώ αρχές που πρέπει να χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια μιας άτυπης διαδικασίας αναδιοργάνωσης, προκειμένου να αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχίας.
Τα παραπάνω θα μπορούσαν να εφαρμοστούν παράλληλα με τις παρούσες ρυθμίσεις της Οδηγίας της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου «Η της Διαχείρισης Καθυστερήσεων Οδηγία του 2015 εώς 2020» και να υποστηρίξουν αποτελεσματικά τη λειτουργία της Κυπριακής Εταιρείας Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων (ΚΕΔΙΠΕΣ). Η δε αποτυχία του θεσμού της εξέτασης να πείσει και να αξιοποιηθεί από τους παράγοντες της αγοράς, δείχνει ότι ίσως χρειάζεται μια πιο δραστική και καινοτόμος προσέγγιση στο ζήτημα. Εξάλλου, η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας, όπως η εφαρμογή των smart contracts, θα ριζοσπαστικοποιήσει αναπόφευκτα τις ακολουθούμενες πρακτικές.
Για να επιτευχθούν τα παραπάνω, το κυπριακό κράτος θα πρέπει στραφεί επίσης στη δημιουργία ενός πλαισίου, μέσω του οποίου οι επαγγελματίες αφερεγγυότητας, οι τραπεζικοί και οι δικηγόροι με εμπλοκή στη διάσωση επιχειρήσεων θα εκπαιδεύονται από νωρίς στην ακαδημαϊκή και επαγγελματική τους ζωή ώστε να μπορούν να αναλαμβάνουν αποτελεσματικό ρόλο στις άτυπες διαδικασίες. Οι σχολές διοίκησης επιχειρήσεων, οι οικονομικές και οι νομικές σχολές στην Κύπρο θα πρέπει να συμπεριλάβουν στα προγράμματα σπουδών τους σχετικά διεπιστημονικά μαθήματα (π.χ. management και ψυχολογία στις νομικές) για την πρόληψη της αποτυχίας των επιχειρήσεων, αναβαθμίζοντας ουσιαστικά τους επαγγελματίες στα πρότυπα των turnaround managers των δυτικών χωρών.
Μετά το πέρας των σπουδών, περαιτέρω επιμόρφωση των παραπάνω επαγγελματιών θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί σε ειδικούς φορείς/ινστιτούτα της Κύπρου ή του εξωτερικού, με μέριμνα των αντίστοιχων επαγγελματικών οργανώσεων όπως οι Δικηγορικοί Σύλλογοι, που θα πρέπει να ενδιαφέρονται να παρέχουν στα μέλη τους επαρκείς γνώσεις, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις των εταιρικών διασώσεων με αποτελεσματικό τρόπο, προς όφελος του συνόλου της οικονομίας.
Το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου βίωσε κατά το παρελθόν εντονότατους κλυδωνισμούς. Η παρούσα πορεία εξυγίανσης και ενίσχυσης όμως πρέπει να θωρακιστεί και μέσω της αποτελεσματικής υποστήριξης των επιχειρηματικών παραμέτρων. Είναι επιβεβλημένο οι τράπεζες να αναβαθμίσουν τις μονάδες εταιρικής διάσωσής τους ως θεσμοθετημένα και κρίσιμα τμήματα της οντότητάς τους, με έμπειρους και πιστοποιημένους διαχειριστές. Είναι επίσης σημαντικό να εμπλακούν πιο ενεργά στη δημιουργία μιας νέας κουλτούρας διάσωσης, μέσω ενός ενεργού ρόλου στην ανάπτυξη ενός κώδικα / μνημονίου αρχών και της προώθησης και συντονισμένης χρήσης ενός νέου τρόπου διαχείρισης εταιριών / δανειοληπτών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες.
Τέλος, σε ενίσχυση των νομοθετικών πρωτοβουλιών για τη θεσμοθέτηση της λεγόμενης ''δεύτερης ευκαιρίας", είναι σημαντικό ν αναληφθούν δράσεις (π.χ. εκστρατεία ενημέρωσης του του επιχειρηματικού κόσμου) ώστε να σταματήσει να αντιμετωπίζεται η αφερεγγυότητα ως ένα περίπου βιβλικό αμάρτημα. Η εμπέδωση αυτής της αντίληψης θα έκανε τα εταιρικά στελέχη λιγότερο απρόθυμα να αναζητήσουν βοήθεια, να παραδεχτούν και να μοιραστούν με άλλους τις ανησυχίες τους, και θα διευκόλυνε τις προσπάθειες διάσωσης σε πιο πρώιμα στάδια, όταν το επιτυχές αποτέλεσμα μπορεί να είναι πιο πιθανό.
*Ιωάννης Σιδηρόπουλος,
δικηγόρος, Ηλίας Νεοκλέους & ΣΙΑ ΔΕΠΕ
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
