Anayasa Mahkemesi [“AYM”] 13 Ekim 2023 tarihinde Resmî Gazete'de yayımlanan 2023/36 E., 2023/142 K. sayılı kararında, idari yargıda temyiz kurumunu düzenleyen 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu [“İYUK”] md. 46 hükmünde parasal sınırı öngören fıkra 1'in (b) bendini Anayasa'ya aykırı bularak iptal etti. Karar Resmî Gazete'de yayımlanmasından itibaren dokuz ay sonra, 13 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe girecek.
İptal Konusu Madde Hükmü
İptale konu madde hükmü İYUK md. 46 fıkra 1'in (b) bendinde “Konusu yüz bin Türk lirasını aşan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemler hakkında açılan davalar” bakımından temyiz kurumu öngörülmekteydi.
İYUK ek madde 1 hükmü uyarınca ise bu kanunda öngörülen parasal sınırlar her takvim yılı başından itibaren geçerli olmak üzere, o yıl için Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle uygulanmaktaydı. Bu kapsamda, kanunda temyiz incelemesi bakımından öngörülen parasal sınır 2023 yılı için 581.000,00- (beş yüz seksen bir bin= Türk lirası idi.
İtiraz Gerekçeleri
İptal başvurusunda bentteki “konusu yüz bin Türk lirasını aşan” ifadesi bakımından, temyiz için esas alınan miktarın her yıl yeniden değerleme oranında değişebildiği, bu durumun da davası erken sonuçlanan kişilerle geç sonuçlanan kişiler arasında bir eşitsizliğe yol açtığı, zira aynı tarihte aynı dava konusu değerle dava açtığı varsayımında birinin başvurusunda istinaf merciin kararının geç tesis edilmesi nedeniyle dava konusu değerin yeniden değerleme oranı altında kalabileceği, dolayısıyla bu durumun eşitlik, mahkemeye erişim hakkı ve hükmün denetlenmesini talep etme hakkı gibi ilkelere aykırılık teşkil ettiği ileri sürülmüştür.
AYM'nin İptal Gerekçeleri
İptal gerekçesinde AYM, ilgili bendin iki temel ilkeyi ihlal ettiğine kanaat getirdi.
İlk olarak ilgili bentte temyiz bakımından parasal sınırın davanın açıldığı tarih bakımından mı, yoksa istinaf merciin karar tarihi bakımından mı esas alınacağı maddede belirtilmemiştir. AYM, temyiz kanun yoluna başvurmada her yıl parasal sınırların değişmesi nedeniyle, ilgili başvuru bakımından esas alınacak tarihin kanunda belirli bir açıklıkta ve öngörülebilir bir şekilde düzenlenmesi gerektiğini ifade ederek ilgili bendin bu kapsamda açık, net ve tereddüde yer vermeyecek şekilde olmaması nedeniyle kanunilik şartını taşımadığı kabul edilmiştir.
İkinci olarak ise, istinaf merciinin, ilk derece mahkemesinin kararını kaldırarak yeniden karar verdiği durumlar bakımından maddede herhangi bir özel durum öngörülmemekteydi. AYM, salt dava değeri nedeniyle önemsiz sayılamayacak uyuşmazlıkların istinaf mercii kararıyla herhangi bir denetimden geçmeden kesinleşmesinin Anayasa md. 36'daki hak arama özgürlüğünü, bu kapsamda da “verilen hükmün başka yargı mercii tarafından denetlenmesini talep etme hakkını” ihlal ettiğine hükmetmiştir. Dayanak olarak ise bu sınırlamanın kişilere aşırı külfet yüklediği ve idare karşısında davacılar arasındaki menfaat dengesini davacılar aleyhine önemli ölçüde olumsuz etkilediği, dolayısıyla bu durumun hükmün denetlenmesi hakkına orantısız bir sınırlama getirdiği ifade edilmiştir.
Değerlendirme
AYM idari yargıda parasal sınıra ilişkin hükmü iptal etmiş olsa dahi bu durum temyize ilişkin parasal sınırın bütünüyle kalktığı sonucunu doğurmuyor. Zira AYM'nin de kabul ettiği üzere, kanun yollarına ilişkin parasal sınırların bulunması tek başına bunun Anayasa md. 36'da düzenlenen mahkemeye erişim hakkını ihlal ettiği anlamına gelmiyor. AYM de ilgili hükmü yalnızca belirlilik ve münhasır durumlarda hükmün denetlenmesini talep etme hakkı bakımından koruma sağlamaması gerekçeleriyle iptal etmiştir. Dolayısıyla , iptal kararının yürürlüğe girmesine kadar geçecek önümüzdeki süreçte, iptal gerekçesinde temas edilen belirsizlikleri gidermek suretiyle parasal sınıra ilişkin yeni bir düzenleme getirilebilir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.